-DANEVELLOÙ AL LEVRIG
1.DIAL GWREG
2.BUS
3.PESK EBREL
4.LONTEGEZH
5.BEAJ DA ROAZHON
6.AR PRIÑS HAG AR BAOUREZ
7.KER IS
8.GOUDE AN EMGANN
9.NAONED, SENEGAL
10.MILINEREZ AET DA LADY
11.SKINWEL
-YEZHADUR AN DANEVELLOÙ
-GERIAOUEG
Savet eo bet ar skridoù-mañ gant evit studierien eil bloavezh
hag implijet int bet e kentelioù-noz Sav-Heol a-raok bezañ embannet.
ÓPep
gwir miret strizh gant Sav-Heol.
Ma mignon Kerloc'h-Omnes, an enklasker brudet, a oa ganin en
devezh all o tebriñ pep a bizza yen en ur preti nevez digor e kreiz-kêr, pa
lavaras en ur lenn ar gazetenn:
« Sed a zo souezhus, Gwazhdon.
-Petra zo souezhus? a c'houlennis en ur deurel ur
sell heuget ouzh ar moc'haj em asied.
-Sellit,
doktor », a respontas en ur ziskouez din ar gemennadenn.
Ha me
da lenn, e keit ma oa-eñ o tebriñ gant plijadur an dra doñjerus a oa bet lakaet
dirakañ.
Ur
c'harr-tan Mercedes a oa bet lakaet e gwerzh, hag ar priz warnañ a oa kant lur.
Kant lur gall nemetken.
Kenkent
hag echu gantañ e asiedad, ha ma hini ouzhpenn, paeet ganin boued fall ha gwin
trenk hon daou bred, ez eas Kerloc'h-Omnes da bellgomz, da gemenn ar c'heloù
d'hon mignon Steven Pilgerc'h a oa o klask ur Mercedes kozh evit ur film nevez.
Hag ar filmaozer ha mont da welout ar c'harr e ti an hini en doa lakaet e
werzhañ.
E-barzh ur genkiz tostik da greiz-kêr e oa. Ur vaouez
daou-ugent vloaz bennak dezhi, gwisket kran, a zigoras an nor pa sonas. Evel ma c'halle Pilgerc'h
gwelout ne oa ket e ti tud eus ar re baourañ.
« Ma
c'harr-me n'eo ket, emezi. D'am gwaz eo hennezh. Met lavarout a c'hallan n'eo
ket ur farsadenn tamm ebet. Deuit ganin da welout."
Pa voe digoret dezhañ ar c’harrdi e chomas da sellout ouzh ar
c'harr glas-lufr, unan nevez diouzh e welout, hag a gouste tri c'hant mil lur
d'an nebeutañ.
« Prenet eo bet daou vloaz zo, met ruilhal
n'en deus ket graet kalz.
-Iskis e kavan an afer, eme Bilgerc'h. Sur oc'h n'eus fazi ebet eus
ho perzh? Deuet e oan da welout ur c'harr a werzhit kant lur, hervez ar
gazetenn.
-Fazi
ebet, eme ar vaouez. Sed amañ ar paperioù hag an alc’hwezioù, ma roit din ar
priz a c'houlennan. »
Nec'het
e oa ar filmaozer, un den onest evel n'eus ket kalz, o welout pegen nebeut a
c'houlenne, ha nac'h a reas da gentañ. Met pennekoc'h egetañ e
oa ar vaouez.
« Gant ma Mercedes nevez eta on deuet d'ho kwelout »,
eme Bilgerc'h da Gerloc'h-Omnes, a oa nevez krog da c'hoari echedoù ganin. « Gallout a rit sellout dre ar prenestr: aze emañ, e korn ar
straed. Sed un
istor a c'hallfe plijout deoc'h,
Kerloc'h. Soñjit 'ta! Aet eo kuit he gwaz gant ur vaouez all da Vro-Vrazil. Ha
petra en deus graet ar genaoueg-se, nemet skrivañ dezhi da c'houlenn diganti
gwerzhañ e garr. Ha kas an arc'hant dezhañ du-hont.
-Ha
graet he deus, evel just, eme Gerloc'h-Omnes.
-Hep
mar ebet, » eme e vignon.
-Laouen e vo egile gant e gant lur. Gallout a rafes ober ur film gant an
istor-se. »
-Setu dres pezh am boa soñjet. Dial gwreg, e vo e anv. Un
istor polis e vo. Ezhomm am bo ac'hanoc'h.
-Pa garot, eme Gerloc'h-Omnes. Koll oc'h adarre, Gwazhdon, ma
mignon kaezh. C'hwi a baeo ar pred a-benn arc'hoazh.
Chom a raen da sellout ouzh ar c'hoari.
Heuget e oan.
Kant lur!
Priz daou bizza yen an deiz all.
GOULENNOÙ
1. Piv
eo tud an istor-mañ?
2. Piv
a gont an istor?
3. Pelec'h
emaint pa grog an istor?
4. Oc'h
ober petra emaint eno?
5. Petra
a reas Kerloc'h-Omnes?
6. Petra
a reas Pilgerc'h?
7. Petra
a reas ar vaouez?
8. Petra
a goust kant lur? Souezhus e oa? Perak?
9. Pelec'h
ez echu an istor?
10.Perak he doa graet ar wreg? Perak?
11.Perak e oa heuget Gwazhdon?
BUS
Goulenn a rit diganin kontañ deoc'h petra zo c'hoarvezet
ganin. Fellout a ra deoc'h gouzout perak ne gredan ket mont er-maez eus ma
c'hambr ken, perak e krenan, hag e klaskan kuzhat, pa welan ur bus o tremen. Klevit eta.
Digwener diwezhañ e oan bet o welout ur film e kreiz-kêr. Hanternoz
e oa pa oan o vont d'ar gêr ma-unan, war ma zroad, rak kustum on da gerzhout,
ha pa vefen skuizh.
N'eo ket skuizh avat, divi e oan. Santout a raen e-barzh ma
divhar pouez ar banneoù bier. Ya, rak ne oan ket chomet ouzhpenn un hantereur
er sinema, ken torr-penn em boa kavet ar film. Aet e oan d'evañ ur werennad en
un davarn nevez diouzh ar c'hiz. Eno em boa kavet ur mignon kozh, unan n'em boa ket gwelet abaoe bloavezhioù, hag
a-benn ar fin em boa bet mil boan o vont kuit, hag un hanter sac'had ganin
ouzhpenn. Ma!
Er-maez e oa krog glav d'ober, glav-pil, ha ne oa nemet ur
porpant voulouz tanav ganin. Gleb-teil e oan en ur ober daou vunut.
Troet em boa a-zehou goude tremen a-dreñv an ti-kêr, ha petra
am boa gwelet dirakon? Gouleier ur bus o c'hortoz. Ha me mont e-barzh.
Ma-unan e oan. Azezet e oan er penn a-dreñv, kavet em boa ur gazetenn
vruderezh lous dindan ma zreid, ha krog e
oan da lenn, da bouezañ butun kentoc'h.
Pa'm boa klevet trouz ar c'heflusker e oan dihunet un tamm.
Gwelet em boa e oan ma-unan dalc'hmat, den all ebet er bus. Sellet em boa ouzh
ar blenier er penn all.
Santet em boa ar spont o redek dre ma c'horf, hag ar
c'hwezenn yen o verañ war ma zal. Gwir eo ne oa nemedon er bus. Gwir eo e oan
ma-unan-penn, ha ne oa den ebet ouzh ar rod-stur! Du-hont war gador ar blenier
ne welen den ebet! Met ar bus a oa o vont, war-eeun, ha tizh gantañ a-benn
neuze.
Spouronet e oan. Huchal a raen. "C'hoant am eus da ziskenn! Laoskit-me da ziskenn!" Met
derc'hel a rae da vont, buan, ha me krog em c'hador, ha reut ma divrec'h gant
ar spont.
A-greiz-holl e oa chomet ar bus a-sav dirak an ospital, hag
an nor o tigeriñ trumm.
Ma divhar o krenañ dindanon e oan en em strinket er-maez
dindan ar glav. Kenkent e oa aet ar bus war-raok.
Redet em boa betek ar gêr, er c'harter a-drek an ospital. Dek
munut dindan ar c'haouad dour.
En deiz war-lerc'h e oan chomet em gwele gant an derzhienn.
Diskouezet hoc'h eus din pennad ar gazetenn. Lennet
em eus e oa bet laeret ar bus 56B gant ur paotrig 11 vloaz, goude ur bariadenn
sot gant e vignoned. Taolet en doa ar bus er stêr, emezoc'h, e-kichen
an ospital, ha darbet e oa bet dezhañ bezañ beuzet.
N'on ket evit krediñ an istor-se.
Gwelout a rit ar busoù-se o tremen war ar straed dirak ma
frenestr. Sur oc'h ez eus tud o vleniañ anezho holl? Darn
anezho, a lavaran-me, n'eus blenier ebet enno. Hag ar veajourien a sav enno,
daoust ha laosket e vezont da ziskenn un tu bennak?
A-hed an deiz e sellan outo o tremen. O klask
war ma lerc'h emaint. Ur wech, dre fazi, o deus laosket unan bennak da vont. Bremañ e fell dezho adtapout ac'hanon. Adtapout
preizh kollet an Ankou.
Rak gouzout a ran e oan bet sammet gant karr an Ankou en
noz-se. Ha sur
on e oa goullo. N'ouzon ket perak em boa gallet diskenn eus ar bus a-raok
kouezhañ gantañ er stêr, na penaos e oan deuet a-benn d'en em laerezh eus e
grabanoù. Un dra zo sur: un dro all n'em bo ket kement a chañs.
Setu perak e nac'han kuitaat ma c'hambr. Emaint aze, er-maez, ouzh ma
gortoz.
GOULENNOÙ
1. Perak emañ
an den o kontañ un istor?
2. Petra a
ra pa wel ur bus? Perak?
3. Petra
en doa graet digwener?
4. Perak
ne oa ket chomet er sinema?
5. Petra
en doa graet neuze?
6. Perak e
oa aet er bus?
7. Petra
en doa graet er bus?
8. Perak e
oa bet spontet?
9.
Petra
en doa graet pa oa chomet a-sav?
10.Perak en doa tapet terzhienn?
11.Petra a oa skrivet er gazetenn?
12.Petra a soñj an den diwar-benn ar busoù bremañ?
PESK EBREL
1. UL LIZHER
Dihunet on hiziv gant kan plijus an
evned ha trouz bouzarus ur morzhol-pigell.
Nav eur eo, hag ar Meurzh zo hiziv. Gwelout
a ran an heol dre ar prenestr: splannañ a ra war an toennoù gleb. Glav zo bet, met kaer e vo an amzer hiziv.
En ti n’eus trouz ebet. Ma-unan emaon. Aet eo ma mamm ha ma
zad da labourat, ha ma c’hoar zo er skol.
Sevel a ran. Gwiskañ a ran ma sae-gambr ha ma
chaosonoù, ha diskenn a ran goustad gant ar skalieroù. Chom a ran a-sav dirak
dor an ti da sellout ouzh al lizhiri zo e-barzh ar voest.
Tri lizher zo: unan e-barzh ur golo
bras, ha daou e-barzh ur golo bihan. An hini bras gell zo evit ma zad: Yann
Halegouet zo skrivet warnañ. An hini bihan roz evit ma c’hoar Berc’hed. Hag an
hini bihan glas, a welan, zo evidon-me, Herve Halegouet.
N’ouzon ket perak, ne blij ket din liv
ha stumm ar golo bihan-se. Anv un urcher zo warnañ. Ernest
Kerampont. N’ouzon ket perak ivez, ne blij ket din an anv-se.
Lakaat a ran ma lizher e godell ma sae-gambr, adlakaat a ran
ar re all er voest, ha mont a ran da ober
ur banne kafe: hini kreñv, evel just, evel ma plij din evañ diouzh ar
beure.
Lakaat
a ran dour da dommañ. Ret eo din malañ kafe bremañ, rak ma mamm ne selaou ket
ac'hanon ha ne bren ket kafe malet gwech ebet.
Ober a
ran ar c’hafe en ur zebriñ ur grampouezhenn gant kaotigell avaloù.
Tennañ
a ran ma lizher eus ma godell. Digeriñ a ran anezhañ. Prest eo ar c’hafe
bremañ. Azezañ a ran da lenn ha d’evañ ma banne.
2. UR CHEKENN.
Biskoazh
kemend-all!
Pebezh
fromadenn!
Ur chekenn zo
e-barzh, ha war ma anv, mar plij!
N’eo ket ur chekenn kant lur. N’eo ket ur chekenn mil lur. N’eo
ket ur chekenn pemp mil lur ivez. Ur
chekenn dek mil lur, tudoù kaezh!
Ul lizher zo gant ar chekenn. Gant Ernest Kerampont, an urcher, eo skrivet. Gantañ, pe gant e
sekretourez, ne vern. Displegañ a ra eus pelec’h e teu an arc’hant. Eus ur
voereb kozh, o chom e Naoned.
Ur voereb kozh din zo marvet nevez zo ha laosket he deus dek
mil lur din, peogwir n’he doa bugel ebet, ha peogwir he doa soñj bezañ gwelet ac’hanon pa oan bihan ha koant. Me n’em
eus ket soñj eus ar voereb-se, Madalen
Soubigou hec’h anv, met gwir eo e oan koant pa oan bihan.
Gouzout a ran ivez ne vez ket troet an urcherien da farsal,
ha plijout a ra din lizher an Aotrou Ernest Kerampont, un anv brav, a gavan.
3. AN HUÑVRE
Kregiñ a ran da soñjal e-barzh an arc’hant-se. Gwelout
a ran peseurt traoù a c’hallin ober ganto. Hir eo al listennad. Gallout a rin prenañ kalz
traoù. Ne vo ket diaes dispign an arc’hant-se.
Met da
gentañ em eus un dra a-bouez d’ober. Rak re ziwezhat eo da
vont da labourat. Ha n’on ket gwisket na gwalc’het c’hoazh.
Kemer a ran ar bellgomz. Gervel a ran ma mestr,
an Aotrou Anton Berrec’houg, rener ar stal ardivinkoù tredan, e-lec’h ma
labouran abaoe ur sizhun. Ul labour displijus, ma’z eus unan.
Lavarout a ran on klañv. Lavarout a ran
em eus terzhienn, peogwir em boa tapet riv dindan ar glav yen dec’h da noz. Glav
a oa dec’h pa oan o tont er-maez eus ar stal, glav-pil, ha gleb-teil e oan.
Goulenn a ra Berrec’houg a-benn pegeit e
vin pare, hag a-benn pegoulz e c’hallin dont da labourat en-dro. Respont a ran
n’ouzon ket c’hoazh, rak gortoz a ran ar medisin. Gouzout a ran kontañ gevier,
met se ne lavaran ket dezhañ.
C’hoant am eus da c’hervel ma zad ha ma mamm ivez. Met ne vint ket plijet
peogwir n’on ket aet o labourat hiziv. Klevout a ran anezho o lavarout:
« N’eus ket ur sizhun ec’h eus kavet al labour-se, ha kavout a rez an tu
da chom d’ober teil tomm, lochore bras.» Peogwir emañ kont evel se ne lavarin netra dezho,
setu! Na d’am c’hoar ivez, peogwir e c’houlenno diganin prenañ ur bern traoù
dezhi, ur re votoù-ruilh, ur porpant ler, ha me’oar petra c’hoazh. Ha pa
lavarin dezhi n’hallin paeañ netra dezhi e krogo da ouelañ, sur, hag e vo ret
din plegañ evel kustum. Ne lavarin netra dezhi, setu. Hag ar voereb n’anaveze
ket anezhi n’eus forzh penaos, peogwir e oa ganet pemp bloaz war ma lerc’h. Ha
ne oa ket ken koant ha me pa oa bihan.
Goude gwiskañ ma dilhad on bet oc’h ober un dro e kêr. Da gentañ on aet
betek ar bank da gas chekenn ar voereb. Kalz a dud a oa, n'em eus ket bet
c'hoant da chom da c'hortoz. Laket em eus chekenn ar voereb en ur golo-lizher
ha taolet ar golo e boest ar bank.
Goude on bet o tebriñ ma merenn en ur preti ker, hag evet em
eus gwin mat evel just. Un tammig mav e oan o sevel diouzh taol, ne oa ket
displijus.
Kentañ tra am eus graet goude eo prenañ ur gitar tredan. N’ouzon
ket seniñ c’hoazh, met arc’hant a-walc’h am eus da baeañ kentelioù. Ha deskiñ a rin buan, n’eus forzh penaos.
Goude-se em eus prenet dilhad nevez diouzh ar c’hiz.
N’hallan ket mont da zañsal d’ar sadorn gant ma dilhad
labour, ma gwiskamant glas ha ma c’hravatenn ruz. Neuze em eus prenet ur
gwiskamant roz, ur roched mouk hag ur gravatenn heñvel. Dispar evit merc’heta.
Prenet em eus c’hoazh un toullad pladennoù sonerezh
« country », levrioù skeudennoù diwar-benn Hollywood hag ar filmoù
western: sot on ganto.
Soñjet em eus ivez e c’hallin prenañ ur c’harr bihan marteze,
ha kavet em eus brav ar vuhez. Gant an tamm arc’hant am eus laket a-gostez er
bank, ha gant ar gwenneien a c’honezin
er stal, em bo peadra, a soñjan.
Ma! ret e vo mont da labourat adarre. Soñjet em eus neuze
e-barzh ma moereb Madalen. N’on ket bet o welout anezhi e Naoned gwech ebet,
gwir eo, met kavet em eus e c’hallje bezañ roet din un tammig muioc’h a
arc'hant memes tra. Petra a c'haller prenañ hiziv gant dek mil lur?
Met moerebed all am eus moarvat. Ret e vo din goulenn digant ma zud.
4. UL LIZHER ALL
Hiziv em eus bet pevar lizher bihan, hag unan bras. Diwar-benn
ar memes tra int o-fevar. Ar chekennoù am boa roet da brenañ ma
frenadennoù zo bet adkaset d’am bank. N’eus
ket arc’hant ken war ma c’hont. Dle am eus zoken. Ret eo din dont en-dro d’ar
stalioù-se da baeañ!
Da gentañ ne gomprenen ket. Ne welen ket petra e oa.
P’am eus digoret ar pevare lizher avat em eus komprenet
diouzhtu.
Pesk
Ebrel zo skrivet war un tamm kartoñs melen. Neuze em eus bet
soñj. Chekenn ar voereb Madalen am boa bet dimeurzh tremenet! D’ar c’hentañ a viz Ebrel!
Ma
kavan piv eo ar genaoueg en deus kaset al lizhiri sot-se din e kousto ker
dezhañ. Ne garfen ket bezañ en e votoù.
Emañ o vont da gaout war e fri. Sur ha n'eo ket marteze!
GOULENNOÙ
1.
Piv a gont an istor? Gant petra eo dihunet?
Pelec’h emañ?
2.
Penaos eo an amzer? Kalz
tud zo en ti? Perak?
3.
Petra a ra ar paotr neuze? Petra a ra dirak boest
al lizhiri?
4.
Pet lizher a gav e-barzh? Lenn a ra e hini diouzhtu?
5.
Petra a ra a-raok?
6.
Petra zo e-barzh ar golo? Piv eo
Ernest Kerampont?
7.
Petra en deus skrivet en e lizher?
8.
Piv zo o chom e Naoned?
9.
Perak he deus laosket arc’hant gant Herve
Halegouet?
10. E-barzh petra e soñj Herve?
11. Petra en deus d’ober? Perak?
12. Piv eo Anton Berrec’houg?
13. Penaos e kav Herve e labour?
14. Petra a lavar er bellgomz?
15. Petra a c’houlenn ar mestr? Petra a respont Herve
dezhañ?
16. Gervel a ra Herve e dud? Perak?
17.
Lavarout
a raio d’e c’hoar en deus bet arc’hant? Perak?
18.
Petra
a ra goude pellgomz? Ha goude?
19.
Perak
e pren ur gitar?
20.
Ur
gwiskamant penaos a bren? Perak?
21.
Petra
en deus c’hoant da brenañ c’hoazh?
22.
Arc’hant
a-walc’h en deus?
23.
Lizheroù
plijus en deus bet Herve?
24.
Petra
a rank ober?
25.
Petra
zo e-barzh ar pevare lizher?
26.
Petra
en deus c’hoant Herve d’ober bremañ?
LONTEGEZH
Daoust
ha buhez zo, ahont, war ar planedennoù all? Gallout a raimp respont un
deiz marteze a drugarez da labour daou
skiantour breizhat, Alan Keromnes ha Yann ar C’halvez, eus Skol-Veur Brest. Ar
re-mañ a studi pobloù koadoù meur Amerika ar C’hreisteiz abaoe dek vloaz. Bet
int o vevañ e janglenn an Amazon e-pad ugent miz, ha kontet o deus o beajoù da
gazetennerien Radio Breizh Izel. Gallet o deus ar selaouerien klevout an istor
souezhus-mañ.
« E
Brazil e oamp, e kêr Manaus, e kreiz bro an Amazon, pa hor boa klevet komz eus
ur c’hleñved nevez spontus a oa erruet e bro an Indianed, eme Alan Keromnes. Tud a oa marvet trumm eno, ha nec’het-bras e oamp. Fellout a rae dimp
gouzout perak e oant marvet.
« Feurmet hor boa bagoù. Klasket
hor boa ambrougerien, karget boued, hag aet e oamp war ar stêr veur, betek bro
an Indianed eta, da glask kompren petra a oa c’hoarvezet. »
« Ur sizhunvezh e oamp bet o veajiñ
war ar stêr. Ur veaj hir ha skuizhus. An eizhvet devezh e oamp
erruet er gêriadenn e oamp o klask. »
Goulennet o deus kazetennerien Radio Breizh Izel peseurt
degemer a voe graet dezho neuze gant an Indianed.
« Aon hor boa un tammig da gentañ, met mat oamp bet
degemeret ganto, en deus displeget Yann ar C’halvez. Kanet
hor boa, ha dañset ganto a-hed an noz. Poan-vlev hor boa bet ivez goude,
abalamour d’ar pezh hor boa evet: ur seurt bier iskis graet gant maniok. Goulennata
an Indianed hor boa graet memes tra en deiz war-lerc’h. Lavaret o doa dimp e oa
marvet seizh den gant un droug-kof spontus. Sur omp bremañ e oa c’hoarvezet un
dra bennak digredus e kêriadenn an Indianed-se. »
Tud eus ar meuriad o doa kontet neuze
d’ar skiantourien e oa degouezhet ur beajour bihan dizrouk, glas e groc'hen ha
melen e lagad, e-barzh ul labous bras
lugernus evel an heol, ur seurt aerlestr ruz-kouevr eta, ha komzet en doa
outo en o yezh. Lavaret en doa dezho e oa deuet eus ur blanedenn
all da saludiñ tud an douar, peogwir e oant amezeien dostañ e blanedenn. Spontet
e oa bet tud ar meuriad gant e gomzoù, ha kouezhet e oant war bennoù o daoulin
en ur grenañ gant ar spouron, rak soñjal a raent e oa un doue drouk deuet da
gastizañ pobl an Indianed.
Ar strobineller avat a oa savet droug ennañ o welout
kement-se, ha tagañ a rae gant ar warizi. Gourc’hemennet en doa d’ar meuriad
lazhañ ha debriñ an aerlestrour bihan a oa deuet, emezañ, da laerezh o bugale
hag o gwragez diganto.
Lazhet e oa bet ar paour kaezh den eta, a daolioù saezh hag a
daolioù kontell. Laket e oa bet ouzh ar ber, ha rostet war un tan bras. Seizh e
oant bet neuze o tebriñ ar beajour dinoaz. Ha gant o seizh buhez o doa paeet o
zorfed hag o fred.
Ar strobineller avat zo chomet yac’h ha divac’hagn, rak n’en
doa debret tamm ebet. E-keit ma oa an dud o koaniañ e oa aet e-unan er
janglenn. N’en deus ket lavaret petra en doa graet, met n’eo ket
bet gwelet an aerlestr abaoe ken ivez. Kaset eo bet gant ar speredoù drouk,
hervezañ.
Lavarout a ra an daou vreizhad ne vez ket debret kig tud gant
indianed ar meuriad diwar an deiz-se ken.
Roet eo bet eskern ar beajour bihan d’ar skiantourien, ha
degaset in bet ganto da Skol-Veur Brest. Emaint bremañ ouzh o studiañ pizh.
Gweladennet omp bet marteze eta gant un den eus ar stered, un
arallvedad deuet eus ur blanedenn all, evel kannad war an douar. Trist eo
soñjal eo kollet e gannadiezh a beoc'h hag a garantez peogwir eo bet debret
gant Indianed lontek. Ha gwelloc’h degemer a vo graet d’hon
gweladennerien a-benn ur wech all?
GOULENNOÙ
1. Piv eo
Yann ar C’halvez hag Alan Keromnes?
2. Petra
a reont evel micher?
3.
Abaoe
pegeit emaint o studiañ an dud-se?
4. Pegeit
int bet er janglenn?
5. Penaos
e ouzomp o istor souezhus?
6. Perak o
doa bet c'hoant da vont da weladenniñ an Indianed?
7. Penaos
e oa aet ar Vretoned da vro an Indianed?
8. Pegeit
e oa padet o beaj war ar stêr vras?
9. Perak o
doa aon
10.Fall e oant bet degemeret?
11.Gallet o doa goulennata an Indianed diouzhtu, kenkent hag erruet?
12.Penaos e oa kroget an istor?
13.Perak e oa spontet an Indianed?
14.Laouen e oa ar strobineller?
15.Petra en doa gourmemennet ober?
16.Debret en doa ar strobineller ivez?
17.Pelec'h emañ an eskern? Perak?
BEAJ DA ROAZHON
Danevell
beaj ar Pempvet Klas -B eus Skolaj Gwengamp da Virdi Breizh Roazhon, graet gant
Herve Penneg, 13 vloaz, daneveller neptu.
LUN
Emañ hon c'hlasad o vont da Roazhon dimerc'her da weladenniñ
Mirdi Breizh.
Emañ Enora Pennc'hoad o vont d'azezañ em c'hichen er
c'harr-boutin. Degas
a raio Ouest-France he zad ganti, abalamour dimp da gaout un tamm buhez prevez
e-kerz ar veaj.
MEURZH
Ur gentel hon eus bet diwar-benn Mirdi Breizh gant an
Dimezell Milin-Keravel, hon c'helennerez istor. Lavaret he deus e oa "ur gwir deñzorva eus oberiadurioù
Mab-Den". Ne oa den o selaou. An holl a oa o sellout penaos e lakae he dorn war he bronn gleiz
bep tro pa veze o komz gant an treflamm.
MERC'HER
2 eur
Distro omp eus Roazhon. Ar blenier zo bet gwallskoet gant
droug ar gourhent war ar gourhent. Ha me zo bet re skoet evit gallout
danevelliñ hon devezh en un doare spis ha speredek.
YAOU
Marteze e vo goulennet ouzhin gant ar skol un danevell sklaer
ha resis eus pezh zo c'hoarvezet e-keit ma oamp o vont eus Gwengamp da Roazhon
hag o tont en-dro, hag e-pad ma oamp eno ivez. Den ebet n'hallfe hec'h ober
gwelloc'h egedon. Enora, ha hi leun a berzhioù mat a-hend-all,
n'he deus ket nervioù dir eveldon.
HON BEAJ DA ROAZHON.
7 eur 00: Savet omp e-barzh ar c'harr-boutin.
7 e 05: Debret ma adlein
ganin, evet ur voutailhadig soda digalori.
7 e 10: Harpet ar ar
c'harr-boutin dre ma oa klañv Ronan Jegou.
7 e 20: Harpet ar
c'harr-boutin evit leuskel Anna Kerangwiader da vont d'ar gablotoù.
7 e 30: Kuitaet ar skol.
7 e 35: Distro d'ar skol
da gerc'hat sac'h-dorn an Dimezell Milin-Keravel.
7 e 40: Krog ar blenier
da gaout un emzalc'h iskis.
7 e 45: Harpet ar
c'harr-boutin. dre ma oa klañv Ronan Jegou adarre.
7 e 55: Tostaet ouzh ar
gourhent.
8 e 00 :Harpet ar
c'harr-boutin, ar blenier o c'houlenn paouez da dennañ an teod ha d'ober ardoù
fall d'ar vlenierien kirri-samm gant hon bizied hag hon divrec'h.
8 e 10: Aet ar blenier
en gouez, nac'het gantañ bleniañ war ar gourhent "ma ne zeu ket a-benn ar gelennerien daonet eus ar vugale".
8 e 20: An Dimezell
Milin-Keravel a zeu a-benn da lakaat an
holl d'azezañ.
8 e 25: Aet war ar
gourhent.
8 e 30: An holl o kanañ
"Son ar Chistr ", son kanet
gant Alan Stivell.
8 e 35: An holl o kanañ
"Son ar Staot", savet gant
ar 4vet klas B.
8 e 45: Ar blenier a ra
d'ar ganerien paouez, gant e vlejadennoù.
9 e 15: Gwelout a reomp
ar blenier, harpet en ur stal-tireoul, o lonkañ ur voutailhadig hini kreñv a oa
e godell e borpant.
9 e 30: Emañ Ronan Jegou
o skignañ barrennoù chokolad laeret gantañ er stal-tireoul. An Dimezell
Milin-Keravel a zibab un tamm chokolad gant kraoñ-kelvez. Me hag Enora ne fell
ket dimp debriñ traoù laeret gant un den ken doñjerus ha Ronan Jegou.
9 e 40: Klañv Ronan
Jegou er bus.
9 e 50: Div blac'h
e-kichen Ronan Jegou zo klañv ivez.
9 e 51: Nac'het gant ar
blenier harpañ war ar gourhent.
9 e 55: An Dimezell
Milin-Keravel a c'holo an dislonkadennoù gant pajennoù he c'haier-beaj.
9 e 56: An Dimezell
Milin-Keravel klañv evel ur c'hi. Lakaat a ran ma brec'h war skoaz Enora rak
riv he deus gant ar prenestroù digor-bras.
10 e 30: Gorrekaat a ra
ar c'harr-boutin gant al labourioù zo war an hent.
11 e 30: Savet kann etre
ar baotred war an azezenn a-drek pa dostaomp ouzh penn ar gourhent.
11 e 45: Echu gant ar
c'hann. Kavet louzoù ha merkurokrom gant an Dimezell Milin-Keravel. Torchañ a
ra ar frioù gwadek hag ober a ra war-dro goulioù ar re c'hloazet. Ronan Jegou e
pinijenn e-kichen ar blenier.
11 e 50: Sac'het ar
c'harr-boutin tre dirak panell kêr Roazhon.
11 e 55: Trouz gant ar
vugale, hini ebet gant ar c'heflusker. Ar blenier zo krog ur
barrad elvaj ennañ.
12 e 30: Ar c'hlasad zo
o kerzhout da vont da gemer ur bus all da vont betek kreiz-kêr. Ar blenier zo
chomet da sakreal gant e garr-boutin.
13 e 00: Ar c'hlasad o
kerzhout eus an Ti-Post-kreiz betek ar Mirdi.
13 e 15: An Dimezell
Milin Keravel o stekiñ ouzh dor ur medisin da c'houlenn digantañ ober ur sell
ouzh empenn Ronan Jegou buan ha buan. Emañ ar bredvezeg o paouez mont da zebriñ
merenn, siwazh.
1 e 30: Aet ar c'hlasad
er Mirdi. Herve Penneg hag Enora Pennc'hoad fromet gant nerzh hêrezh ar
Sevenadur Hollvedel. Ar re all o redek evel sodien, o c'hoarzhin dirak an
delwennoù tud noazh hag oc'h ober ardoù fall d'ar warded.
2 e 15: An Dimezell
Milin-Keravel war-nes semplañ.
2 e 16: Herve Penneg o
c'hervel rener skolaj Gwengamp war-goust ar skol. Emañ ar rener e Roazhon, en
ur vodadeg e ti ar Rektor ha n'haller ket e zirenkañ.
3 e 00: Emañ gwarded ar
mirdi o c'hronnañ skolidi ar Pevarvet B hag ouzh o lakaat da goazezañ war ar
skalieroù.
3 e 05: Touristed saoz o
c'hronnañ Herve Penneg da dennañ e boltred en ur lavarout eo "ur paotrig koant".
3 e 15: Gwelloc'h an
traoù gant an Dimezell Milin-Keravel: kemer a ra penn un droiad da weladenniñ
kêr gant ar c'hlasad.
4 e 00: Ronan Jegou a
lamm en ur foz leun a zour "peogwir
en deus poan-dreid". Gleb-teil eo dilhad an Dimezell Milin-Keravel.
4 e 30: Ronan Jegou o
vont diwar wel, "da glask ur stal
levrioù-revr" emezañ.
4 e 35: Erruet ar
boliserien, laket ac'hanomp en ur c'harr-polis, kaset da di-kreiz ar bolis, ha
graet d'hon c'harr-boutin dont d'hon c'herc'hat. Galvet ganto hon zud, da reiñ
dezho da c'houzout e vijemp diwezhat. Barradoù elvaj gant Anna Kerangwiader.
Enora Pennc'hoad a lavar d'an Dimezell Milin-Keravel eo ur vezh leuskel bugale
gant kelennerien evelti. Prest eo an Dimezell Milin Keravel da guitaat ar
vicher.
6 e 00: Kavet Ronan
Jegou en ur stal levrioù-revr. Tamallet outañ bezañ laeret
koavon da lakaat e ibil da devaat ha daou "hilliger".
7 e 00: Hon
c'harr-boutin o kuitaat an ti-polis gant poliserien war o marc'hoù-tan dirakomp
hag a-drekomp.
7 e 30: Kimiad diouzh ar
marc'htanerien.
7 e 35: Ar blenier o
c'houlenn digant Enora Pennc'hoad lakaat urzh.
7 e
36: Enora Pennc'hoad a lak urzh.
8 e 00: An Dimezell
Milin Keravel zo krog da skrivañ he lizher dilez.
8 e 30: Kleñved ar
gourhent krog er blenier adarre.
8 e 40: Degouezhet er
skol. Ar pneuioù tomm-berv o tivogediñ. Ar c'hlasad gant ar c'hwezenn yen, o
krenañ gant ar spont. An Dimezell Milin Keravel ambrouget d'ar gêr gant ar
rener a zo o paouez distreiñ eus Roazhon gant an tren. Tud ar skolidi o vont en
gouez. Ar blenier tamallet gant ar bolis.
YAOU (adarre)
Barradoù anken am bez pa soñjan e kêr Roazhon, er sevenadur
pe er gourhent. Tud Enora a sav klemm a-enep d'an holl re o deus kemeret perzh
er veaj. Ar
rener a lavar ne oa ket ganimp.
GWENER
Ar
rener a ro meuleudi din ha da Enora en abeg d'hon ferzhioù "gwir renerien, heñvel outañ". An Dimezell Milin Keravel zo kouezhet klañv. An holl veajoù-skol zo bet
nulet.
Ar boliserien o deus dilezet ar c'hargoù-tamall a-enep ar
blenier, "peogwir ez eus bet
atahinerezh spontus a-berzh tud zo", emezo. Ar stal-levrioù-revr he
deus tennet he c'hlemm ivez war zigarez eo ur bugel eo Ronan Jegou a-hervez. Gaou, a laran-me! Ronan Jegou n'eo ket bet ur bugel gwech ebet.
SADORN
Ar rener en deus lennet
ma danevell diwar-benn hon beaj da Roazhon. Div notenn vat am eus bet evit se.
SUL.
Hervez ar c'heleier er skinwel ne vo ket degemeret klasadoù e
Mirdi Breizh ken. Berzet frouezh ar sevenadur ouzh ar yaouankiz. Da belec'h
emaomp o vont? Mezh am eus evit ma bro!
( Treuzskrivet diwar ur
pennad eus "The Secret Diary of Adrian Mole", gant Sue Townsend)
GOULENNOÙ
1. Gant piv ha diwar-benn petra eo savet an danevell?
2. Perak e tegaso Enora ur gazetenn?
3. Perak ne oa den o selaou kentel ar meurzh?
4. Perak n'eus den a c'hallfe danevelliñ gwelloc'h eget Herve?
5. Da bet eur o doa kuitaet ar skol?
6. Perak e oa harpet ar bus?
7. Fur e oa ar vugale er bus?
8. Perak e
oa ar blenier o vlejal?
9. Petra
en doa graet Ronan Jegou er stal?
10.Perak he doa riv Enora er bus?
11.Kann kriz a oa bet? Piv a oa kaoz?
12.Perak e oa diskennet ar vugale dirak panell kêr Roazhon?
13.Perak he doa stoket ar gelennerez ouzh dor ur medisin?
14.Da bet eur e oant aet er mirdi? Pegeit goude bezañ erruet e Roazhon?
15.Petra o doa graet ar vugale e-barzh?
16.Perak en doa klasket
Herve gervel rener ar skolaj?
17.Petra
o doa graet ar gwarded? Hag an douristed?
18.Petra
en doa graet Ronan Jegou adarre?
19.Petra
o doa graet ar boliserien?
20.Petra e oa soñjoù ar gelennerez?
21.Pelec'h e oa Ronan e-keit-se?
22.Piv en doa lakaet urzh er c'harr-boutin? Perak?
23.Perak e oa ar vugale o krenañ?
24.Perak ez eus tud o sevel klemm?
25.Piv en doa bet meuleudi? Gant piv? Perak?
26.Petra zo kemmet er skol? Perak?
AR PRIÑS HAG AR BAOUREZ
(Kontadenn nevez, diwar
ar mojennoù kozh hag an istor a-vremañ)
Ur wech e oa ur priñs yaouank ha koant a oa o chom pell ac'hanen, e kêrbenn ur
rouantelezh, ur gêr vras ha pinvidik anezhi, enni bravañ tiez ha kerañ palezioù
a c'halled gwelout er bed a-bezh. Ha palez ar priñs yaouank a oa an hini kaerañ
anezho holl, rak laket e oa bet da sevel evitañ gant e dud, ar roue hag ar
rouanez.
En-dro d'ar gêr vras-se e oa fabourzhioù, enno tammoù
lochennoù, ma veve tud ezhommek a ranke kiañ da c'honit an disterañ tamm kreun.
Rak er gêr-se e oa pinvidik-mor ar re binvidik, tra ma chome paour-razh ar re
baour.
En unan eus al lochennoù koad ha kartoñs-se e oa ur plac'h
yaouank pemzek vloaz, ar c'hoantañ plac'h yaouank a oa bet biskoazh er vro, a
lavare an dud paour hec'h anaveze hag an dud pinvidik o devoa he gwelet.
Ur beure e oa ar priñs o pourmen er marc'hallac'h ma oa ar
goantennig paour o werzhañ pesked. Fromet e voe-hi gant ar c'haer ma oa ar
paotr yaouank, gwisket en e zilhad priñs. Nemet droug a savas enni pa en klevas
o klemm en abeg d'ar "c'hwezh flaer
a beg ouzh peorien lous ar vro-mañ" ha pa c'hoarzhas e vignoned a oa
gantañ.
Distreiñ a reas d'he lochenn, mezhekaet ha konnaret holl, kâs
ganti ouzh he faourentez hag ouzh ar binvideien. Diwar an deiz-se e krogas d'en
em walc'hiñ mat ha d'en em soñjal don.
Dont a reas da vezañ un dispac'herez c'harv, hag en he
c'homzoù taer ne veze kaoz nemet eus "c'hwezh
ar brein zo gant ar binvideien". Na pegen kaer e veze-hi neuze pa veze
o prezeg evel-se d'an engroezioù! Ha dont a rae tud a-leizh d'he c'hlevout pa
veze o komz diwar-benn pinvidigezh ha fallagriezh ar briñsed a vev didalvez war
o bernioù aour ha na reont van ouzh poanioù an dud vunut a rank gwerzhañ c'hwez
o c'horf evit prenañ o boued.
Pa grogas an dispac'h er vro e redas ar priñs, hag ar rouaned
e dud gantañ, da gemer ur c'harr-nij, da repuiñ en ur vro estren. Atav e kav ar re binvidik an tu d'en em dennañ eus an trubuilhoù. Eno e
c'hortozjont ken e voe sioulaet an traoù, ha dimeziñ a reas ar priñs gant ur
briñsez yaouank ha koant, ha pinvidik eveltañ, eus ar vro-se.
Un toullad bloavezhioù diwezhatoc'h, marvet e dud en harlu, e
voe aotreet ar paotr yaouank gant ar gouarnamant nevez da zistreiñ d'e gêrbenn,
gant ma chomje hep enebiñ ouzh ar galloud nevez. Neuze en em gavas adarre gant
ar plac'h yaouank paour ha koant: ne oa ket ken paour, na ken yaouank, na ken
koant ken, nemet galloudusoc'h egeti ne oa ket e-touez ministred ar
gouarnamant. Dimezet e oa gant ur marc'hadour pinvidik en doa skoazellet an
dispac'h gant e arc'hant.
Ac'hanta, mignoned a-walc'h eo bremañ ar priñs hag an hini a
oa bet ur baourez. Gwelet e vez o bugale, hag int bihanik c'hoazh, o c'hoari
a-gevret, hag o vont d'ar memes skolioù cheuc'h. Souezhus e vije komz hiziv eus
dimeziñ merc'h ar priñs gant mab ar vinistrez. Met a-benn un toullad bloavezhioù ac'hanen,
ne gavo den da lavarout.
GOULENNOÙ
1.
Petore
skrid eo hemañ? Perak?
2.
Peseurt
tud a oa er rouantelezh-se?
3.
Pelec'h
e laboure ar plac'h yaouank?
4.
Petra
a blijas hag a zisplijas dezhi pa welas ar priñs?
5.
Petra
ne blije ket d'ar priñs? Perak?
6.
Petra
a lakaas ar plac'h en he soñj?
7.
Petra
eo an dispac'h?
8.
Perak
ez eas kuit ar rouaned eus ar vro?
9. Ha
trist e oa kement-se? Perak?
10.Petra e oa ar plac'h e diwezh an istor?
11.Petra a c'hoarvezo marteze hervez ar
c'honter?
Pa
vezer o vageal e bae Douarnenez e klever a-wechoù un trouz iskis o tont eus an
dour: kleier kêr Is eo a zo o seniñ dindan ar mor.
Marv eo kêr Is, ar gêr villiget, pell zo eo bet beuzet gant ar mor. Met bev eo he brud e Breizh penn-da-benn. Klevit ar vojenn.
UR GÊR VRUDET
Gwechall e oa ur roue e Kemper, kêrbenn rouantelezh kozh
Kerne.
Gwechall gozh avat e oa roue Kerne o chom e Ker Is, rak eno e oa e gêrbenn. Mogerioù
tev a oa en-dro da gêr. Dorioù bras a oa ivez hag a veze digoret evit lezel ar
mor hag al listri da zont e-barzh ha da
vont er-maez. Alc’hwezioù an norioù -se a veze atav gant ar roue en e
gerc’henn, staget gant ur chadenn aour.
Ur roue mat e oa ar roue kozh Gradlon. Hag ur gêr binvidik e
oa Is.
Met an dud eno ne oant ket mat evel o roue: drouk ha kriz e
oa o c’halonoù, rak breinet e oant gant ar binvidigezh. Ar re baour n’o deveze
netra da zebriñ ha ne veze roet netra dezho gant ar re binvidik. Lezet e vezent
da vervel gant an naon e kornioù ar straedoù, debret e vezent gant ar chas
a-wechoù. An ilizoù a chome goullo: ne soñje ket an dud e Doue. Ne soñje ar re
gozh nemet en arc’hant, hag ar re yaouank nemet er plijadurioù: debriñ
hag evañ, dañsal hag ebatal, setu petra e oa buhez tud Kêr Is.
Ar skwer washañ a veze roet gant Dahud, merc'h ar roue, e
verc'h nemeti, ur briñsez ha ne oa ket kaeroc'h ha ne oa ket gwashoc'h egeti e
Kerne penn-da-benn. Ar roue a gare e verc'h, ha ne grede ket difenn outi ren ur
vuhez diroll.
Ur manac'h, anvet Gwenole, a gomze e straedoù kêr eus konnar
ha kastiz Doue, met an holl a rae goap outañ. Lavarout a rae d'ar roue e oa aet
skuizh Doue o welout ar pec'hed o ren e Kêr Is, hag e oa tost deiz an distruj
hag ar marv evit ar bec'herien hag evit kêr Is.
"Diwallit,
rak tarzhañ a raio konnar Doue! Kofesait ho pec'hedoù a-raok na vo re
ziwezhat!"
Dahud
avat ne rae forzh. Derc'hel a rae gant he buhez ebatoù diroll, hag ar
yaouankizoù all d'he heul.
Un deiz
he doa aozet ur fest vras, a oa padet meur a zevezh ha meur a nozvezh, gant arvestoù disakr e palez ar roue.
AR PRIÑS RUZ
E-touez
an dud a gemere perzh er fest-se e oa
ur priñs kaer ha hoalus, deuet eus broioù pell. Ruz e
oa e zilhad evel an tan, du e zaoulagad evel an noz, flour ha c’hwek e gomzoù
evel ar mel. Desket e oa war ar strobinellerezh, hag ar skiantoù hud, plijout
kalz a rae da verc'h ar roue, ha reiñ a rae dezhi da dañva louzoù a lakae
anezhi da goll he fenn. Dañsal a raent neuze an eil gant egile korolloù gadal
ha diaoulek. Ha pa veze echu ar fest, pa save an heol, n'en em guitaent ket.
Gwenole
a c'houlennas digant Gralon lakaat ar gouelioù disakr-se da baouez, met ar roue ne selaouas ket ar sant.
Ha Gwenole neuze ha mont da embann er straedoù:
"Paouezit gant an diroll! Dilezit ar plijadurioù! Emañ an distruj o tont
warnomp". Met den ne selaoue. An holl a rae goap ouzh ar manac'h foll,
trelatet gant ar relijion.
E palez ar roue, e-pad ar fest, ne baoueze ket Dahud da
zañsal gant ar priñs estren.
"Ret eo din mont bremañ, eme ar priñs.
-Chomit ganin c'hoazh, eme Dahud.
-Ha petra a roioc'h din ma choman?
-Pezh a garoc'h.
Hag ar priñs a c'houlennas neuze:
"Roit din, mar
plij, alc'hwezioù skluzioù Kêr Is.
-N'hallan ket, emezi, rak n'emaint ket ganin. Gant ma zad
emaint, staget int ouzh ar chadenn en e gerc'henn.
-Kemerit anezho!"
Ha Dahud da sentiñ ouzh mestr he c'halon, ar priñs se en doa
strobinellet anezhi evel un diaoul, hag a oa an diaoul e-unan marteze.
Mont a reas-hi da laerezh an alc'hwezioù e-barzh kambr he zad
a oa o kousket. Distagañ a reas ar chadenn aour a oa en e gerc'henn ha dont
en-dro davet ar strobineller .
Reiñ a reas an alc'hwezioù dezhañ ha kuitaat a
rejont ar fest o-daou.
an distruj
Gwenole, a oa o sellout dre ar prenestr
ouzh an ebaterien, en doa gwelet Dahud o reiñ an alc'hwezioù, hag ar priñs o
vont kuit ganto, a redas da zihuniñ ar roue.
"Aotrou Roue, savit buan ha tec'hit. Milliget
eo kêr Is. Emañ ar mor o tont warnomp, da zistruj ho kêr. Unan bennak anavezet mat ganeoc'h he deus digoret ar
skluzioù."
Ha Gradlon o vont gant Gwenole da gemer daou varc'h da dec'hel kuit.
War an hent e kavas ar roue e verc'h Dahud, liv ar spont war
he dremm.
"Tad, emezi, kasit ho merc'h ganeoc'h, me
ho ped.
-Gradlon, en anv Doue, lez an diaoulez-se da
veuziñ," eme Gwenole.
Ar roue avat a gemeras e verc'h Dahud gantañ war gein e varc'h.
Met ar mor a rede buanoc'h egeto. Dour a oa
betek pennoù-glin ar roue war e varc'h. Hag ar paourkaezh aneval n'halle ket redek buanoc'h gant ar
samm a oa war e gein.
A-greiz -holl e tarzhas ur wagenn warno
ha kas a reas Dahud ganti. Kenkent e voe gwelet ar mor o sioulaat.
"Konnar Doue zo
tavet gant marv ar bec'herez", eme ar manac'h d'an tad paour.
Pa erruas Gradlon war an aod, war ar Menez Hom, en doa kollet e verc'h
Dahud hag e gêrbenn Is.
Debret gant ar glac'har ez eas da vevañ da vanati Landevenneg
gant Gwenole ha menec'h all.
Hiziv e weler delwenn ar roue Gradlon dirak iliz-veur Kemper,
kêrbenn nevez Bro-Gerne. D'e verc'h Dahud avat n'eus bet savet delwenn ebet.
GOULENNOÙ
1.
Petra
a glever a-wechoù e bae Douarnenez?
2. Eus pelec'h e teu an trouz-se?
3.
Pelec'h emañ kêrbenn Kerne? Pelec'h e oa gwechall?
4.
Petra a veze digoret ha serret e kêr Is? Gant piv
e veze an alc'hwezioù?
5. Piv e oa Gradlon? Un den mat e oa? Tud vat e oa tud kêr Is?
Perak?
6. Piv e oa Dahud? Ur plac'h vat e oa?
7. Piv e oa Gwenole? Petra a lavare? Perak?
8. Petra he doa aozet Dahud? Pegeit e pade?
9. Piv a oa ivez er gouel? Eus pelec'h e teue? Petra a rae er gouel?
10.Petra a reas Gwenole? Hag ar roue ? hag an dud
all?
11.Petra a c'houlennas ar Priñs digant Dahud?
Petra a reas-hi?
12.Petra a reas Gwenole ha Gradlon neuze?
13.Petra a c'houlennas Dahud digant he zad? Petra
a reas Gradlon?
14.Petra a c'hoarvezas neuze?
Ruz eo an oabl. Emañ an heol o vont
da guzh.
Klevout a ra Alan kloc’h un iliz o
tintal, marteze en e benn, marteze du-hont en diamen.
Digeriñ a ra e zaoulagad. Astennet
eo war al lanneg, gant e zilhad brezel leun a wad hag a zouar.
Klask a ra sevel en e goazez. Poan en deus en e benn. Un taol kleze en deus bet warnañ. Met un taol
a-blaen e oa, ha kalet eo e dokarn, an tokarn graet dezhañ gant e dad, a zo gov
e parrez Pleuigner. Badaouet eo Alan
c’hoazh, met chañs vras en deus bet, rak n’eo ket gloazet. Gwarezet mat eo bet gant e roched stamm-orjal. N’eo ket e wad-eñ a zo war e
zilhad, na war an douar.
.
. An douar. Ruz eo ivez. Rusoc'h c'hoazh eget an oabl. Pell zo n'eus ket bet
glav, ha disec’het e oa. Hiziv avat ez
eus bet roet dezhañ d'evañ. Dour n’eus ket bet, gwad kristen avat zo bet skuilhet.
.
Kemer a ra e c’hoaf kouezhet en e gichen, ha gantañ e klask sevel en e sav.
N’eo ket re aes. Gallout a raio kerzhout memes tra. Trugarekaat a ra Sant Alan,
e sant paeron, ha sant Gwigner, sant e barrez, o deus eñ diwallet en emgann. A
drugarez dezho eo n'en deus ket kollet e vuhez c’hoazh er brezel kriz-se.
.
Divadaouiñ a ra a-nebeudoù.
Krog eo da gerzhout, gant poan.
E pep lec'h en dro dezhañ ez eus korfoù marv e-leizh:
tud ha kezeg toullgofet mesk-ha-mesk, brec'hioù ha pennoù troc'het, bouzelloù
dispaket ha kelien glas warno. Diwar ar bernioù kig gwadek-se e sav ur
c'hwezhheugus.
Gwelout a ra chas o tebriñ
amañ hag ahont. Korfoù zo a fiñv c’hoazh, hag a glemm goustadik.
Tremen a ra dirak ur
soudard gall o hirvoudiñ dousik hag o pediñ en e yezh. O vervel emañ.
Pelloc’h
e klev daou zen o yudal. Saozon, a soñj Alan. Met
n’eo ket evit kompren pezh a laront.
Tremen a ra ur
marc’heg d’an daoulamm en ur huchal:
« Marv eo ar Bleiz!
Trec’h eo Breizh! »
Gouzout a ra Alan bremañ
petra zo c'hoarvezet.
Lazhet eo bet Charlez ar Bleiz, hag echu eo an emgann.
Echu eo ar brezel ivez. Brezel an Hêrezh, a bad abaoe
1341, etre armeoù Charlez ar Bleiz ha hini Yann Monforzh a vo dug bremañ, sur
eo.
Tri bloaz warn-ugent hep peoc’h er vro zo echu hiziv,
amañ, e-tal kêr an Alre. Hiziv an 29 a viz Gwengolo 1364, devezh sant Mikael.
Kenderc'hel a ra Alan gant e hent trema ar c'hloc'h o
seniñ.
Buanoc'h ez a bremañ. Gallout a raio erruout e kêr
a-raok an noz. Kan ha koroll a vo en Alre henozh, da lidañ trec'h an dug Yann.
UN TAMM ISTOR
Gant Emgann an Alre
eo e echuas Brezel an Hêrezh (1341-1365).
E-pad pemp bloaz
warn-ugent e voe brezel e Breizh etre Charlez Bleiz, harpet gant ar
C'hallaoued, ha tiegezh Yann Monforzh, skoazellet gant ar Saozon.
En emgann-se e voe
lazhet Charlez ha dont a reas Yann da vez añ dug.
GOULENNOÙ
1.
E
peseurt mare eus an deiz emaomp?
2.
Piv
eo an daneveller hag oc'h ober petra emañ?
3.
Penaos
eo gwisket?
4.
Perak
en deus poan-benn?
5.
Penaos
eo an douar? Perak?
6.
Perak
e trugareka Sant Gwigner ha Sant Alan?
7.
Perak
ez eus ur c'hwezh heugus?
8.
Oc'h
ober petra emañ ar chas? Perak?
9.
Peseurt
trouzioù all a glever?
10.Petra zo echu? Perak?
11.Perak e vo kan he koroll en Alre?
12.Pegeit e oa padet ar brezel?
« E Naoned, er marc’had, tralalala
... »
Ar
c’habiten Derriennig a gare kêr Naoned hag a blije dezhañ kanañ pa veze e-unan.
Hiziv avat ne gare ket ken nag ar porzh na kêr an duged.
O redek
e oa dindan ar glav war-du karter ar baramantourien.
Ul
lizher a oa bet kaset dezhañ war vourzh e lestr. Diwezhat e oa bet roet dezhañ.
« Ar c’habiten Derriennig a ranko
bezañ ... »
Un urzh
e oa, ha ret e oa sentiñ. Ret e oa mont da selaou displegadurioù aotrounez
pinvidikañ kêr Naoned. Tud a ouie gwelloc’h diouzh kreskiñ o berniad arc’hant
eget diouzh mont war vor. Peadra da vezañ droug ennoc’h.
Ha
droug a oa ennañ. Droug ouzh e vistri, ha droug outañ e-unan, mevel doujus ar
varc’hadourien binvidik-se a c’halle e lakaat da sentiñ evel ma karent.
Ar mous
en doa stoket ouzh dor e logell, ha roet al lizher: « ... a ranko bezañ e ti ar
Gompagnunezh ... da 9 eur diouzh an noz. »
Ur
c’hanod a oa o c’hortoz, ouzh al lestr.
« E Naoned er marc’had ... »
War e
spered e oa chomet ar ganaouenn-se en doa klevet gant e vartoloded, n’en doa
ket soñj ken pe eus Pennmarc’h pe eus lec’h all e oant.
Marc’had,
ya. Marc’had mezhus. Ret e vez d’an nen[1]
ober traoù vil evit gounit e voued. N’eo ket evel se e wele ar vicher en e
hunvreoù pa oa bugel, nag en e rambreoù krennard, pa veze o kerzhout a-hed an
aod, e Tregastell, pe o pesketa e Ploumanac’h. Mezh en doa. Ha mezh en deus ar
mor ivez?
Edo ar
glav o pilat ar prenester, oc’h aloubiñ ar banelloù. En tiez, serr o stalafioù,
sachet o stignoù tev, e horelle flammenn ar c’hantolorioù.
« Un
aes a veaj, Derriennig. Arc’hoazh e kargot fuzuilhoù, kontilli, gwinardant, ha
danvezioù[2],
e Pembo. Leuskel a reot al loman e Sant-Nazer, lakaat ar stur a vabourzh, hag
a-benn da aod Afrika. Ha tizh dezhi! Betek Gore[3],
e-tal Dakar. Eno e tiskargot ho marc’hadourezh hag e adkargot, hep koll amzer.
Ar buanañ e vo ar gwellañ, hag ar brasañ e vo ar gounid. Gouzout a rit pegen
bresk eo marc’hadourezh Afrika. »
Banne
ar c’himiad a voe kinniget. Gwin porto e oa.
Sevel
an eor eta a raio lestr teirgwern ar c’habiten Derriennig pa darzho an deiz.
Gantañ e tiskenno al Liger neuze, betek Pembo da gentañ. Ha goude, Sant Nazer,
hag ar mor bras, betek Afrika. Betek enez Gore.
Gore,
enezennig dirak aod Afrika ha kêr Dakar. Ar brasañ kamp bodañ, berniañ, bac’hañ
ar sklaved. Ar brasañ marc’had tud zo er bed, dalc’het gant ar C’hallaoued.
Diwezhañ skeudenn Afrika evit kantmiliadoù a vorianed, karget evel loened, da
vont da labourat, da c’hwezhañ, da giañ, da vervel en Amerika, evit reiñ d’ar
re wenn sukr an Antilhez pe kotoñs Louziana.
Diskarget
e vo al lestr. Marc’hadourezh Breizh a vo gwerzhet d’ar vorianed o chom du-hont
war an douar bras.
Goude-se
e vo adkarget dindan an heol gor. Gant daou c’hant ugent paotr ha kant ugent
plac’h du. Tud yaouank, yac’h ha kreñv. Kelc’hioù houarn en o c’herc’henn.
Treid hualet, brec’hioù ereet. Staget, chadennet. Daou wiskad anezho a vo laket
el lestr.
Ret e
vo hastañ buan da gas ar gargad sklaved-se da Enez Martinik. Atav e vez
morianed klañv war vourzh, atav e varv un nebeud anezho, ken tomm e vez an aer
e-barzh al lestr, ha ken fall e vez ar boued a vez roet dezho. Pa n’en em lazh
ket unan bennak ouzhpenn, deuet foll gant an dic’hoanag.
Koll
arc’hant a vez neuze. Nebeutoc’h a sukr hag a rom a vez gallet prenañ, ha
bihanoc’h e vez ar gounid pa vez gwerzhet ar pourvezioù e kêr Naoned. Ha piv a
glev e begement[4] gant ar
baramantourien neuze?
Ar
c’habiten Derriennig evel just.
"Ar
wech diwezhañ din", emezañ outañ e-unan, pa oa o tont e-maez an ti.
Ar
memes tra en doa lavaret, er wech diwezhañ.
UN TAMM ISTOR
En 18-vet hag en 19-vet kantved e voe
1800 beaj o vont eus Naoned da aodoù Afrika pe Amerika evit kenwerzh ar re zu.
Etre 12 ha 14 milion a dud a voe kaset eus Afrika da Amerika. Gant ar Saozon
(41,5%), ar Bortugaliz (29,3%), hag ar C’hallaoued (19,2%) dreist-holl e veze
graet ar c’henwerzh-se. Gant listri eus Naoned e voe graet 45% eus ar beajoù o
tont eus ar Stad C’hall. Eus porzhioù all eus Breizh, an Oriant ha Sant Malo, e
voe un toullad ivez.
E 1789 e oa bet anavezet Gwirioù Mab-Den
er stad c’hall. D’ar re wenn hepken avat.
5 bloaz goude, e 1794, e voe anavezet
d’ar re zu ivez gant ar Goñvansion Vroadel c’hall. Gant Napoleon avat e voe
adsavet ar sklavelezh e 1802. Sklaved o doa ezhomm c’hoazh ar C’hallaoued en
inizi. Evit ar sukr dreist-holl. Stag e oa ar sklavelezh ouzh labour an douar
(ar sukr en Antilhez, ar c’hotoñs er Stadoù Unanet, ar c’hafe e su Brazil) hag
ar mengleuzioù er c’hevandir amerikan: al labourioù kalet-se na felle ket d’ar
re wenn ober a veze graet gant ar sklaved du.
Berzet e voe ar sklavelezh en
trevadennoù gall a-benn ar fin e 1848 gant ar Gouarnamant Republikan nevez.
Koulskoude, e 1859, e voe ul lestr c’hoazh o kuitaat Naoned evit ar c’henwerzh
tric’hornek-se.
GOULENNOÙ
1.
Piv
eo Derriennig? Pelec'h emañ?
2.
Petra
a blije dezhañ?
3.
Petra
a oa o kanañ? Digant piv en doa desket?
4.
Da
belec'h e oa o vont? Perak?
5.
Ouzh
piv en deus droug? Perak?
6.
Petra
zo mezhus? Perak?
7.
Petra
a raio e Pembo?
8.
Petra
zo e Gore?
9.
Petra
a raio pa guitao Gore?
10.Gant petra e tistroio da
Naoned?
11.Pe anv a vez graet ouzh ar
c'henwerzh-se? Perak?
12.Petra a rae ar vorianed en
Amerika?
13.Petra a c'hoarveze a-wechoù
e-pad ar beajoù?
14.Gant piv, ha perak, e kleve
Derriennig e begement?
15.Pet gwech, ha pegoulz, e voe echuet gant ar sklavelezh war zouaroù
ar Republik C'hall? Perak?
16.Daoust hag echu e oa gant ar
c'henwerzh-se neuze?
Anavezet mat eo istor Mari Manac'h e kostez
Benac'h hag e Bro Dreger penn-da-benn. Merc'h ur miliner paour e oa, ha deuet e oa da vezañ un itron
binvidik a zimezas gant roue an nikel.
Ganet e
voe Mari Manac'h d'ar 5 a viz C'hwevrer 1869 e parrez Benac'h, e Prad Gwegan,
en ur vilin vihan a oa d'ar familh Manac'h, war ar stêr Leger. Pemp bugel a oa,
ha paour e oa he zud.
En
amzer-se ne veze ket skoazell da c'hortoz a-berzh ar stad, nemet ur wech bennak
e veze un tamm aluzon digant an dud pinvidik, pa garent diskouez un tamm
madelezh, evel ar familh Faucigny-Lusinge, noblañsed uhel ar barrez, a oa
perc'henned kastell Koad an Noz.
Bugaleaj
Mari a voe paour hag eürus eta war lez ar stêr Leger. E brezhoneg e voe savet,
evel ar vugale all, hag evelte e teskas galleg er skol. Kreskiñ a rae he
c'hoantiz ivez, meulet e veze he c'hroc'hen sklaer, ha treiñ a rae warni selloù
ar baotred.
D'he
c'hwezek vloaz ez eas d'ober ur veaj da Baris gant amezeien a oa o vont da
obidoù Victor Hugo. Trenioù marc'had-mat a oa bet aozet gant ar gouarnamant
evit tud ar proviñsoù pell, evit ma c'halljent estlammiñ ouzh pompadoù ar
Republik. Pa zistroas d'ar gêr e komprenas n'hellje ket he buhez bezañ heñvel
ken.
Kenkent
ha ma c'hallas e klaskas labour e Gwengamp hag e Sant Brieg. Tapet ganti he 18
vloaz ez eas da glask fortun da Baris. Ha kavout a reas, a drugarez d'he
c'hroc'hen gwenn ha flour a blije kement d'ar wazed.
Da
gentañ e werzhe bleunioù war ar straedoù. Goude e voe patrom al livour Carolus
Duran.
E 1883
e oa o tañsal e korolladeg Quat'z Arts,
a oa bet er Moulin Rouge. Sarah Brown
e oa hec'h-anv-leurenn, ha gwisket e oa ken berr ma'z eas ur senedour da glemm
dirak ar prokulor.
Er
memes bloavezh, e kerz ur goan ma oa bet pedet gant ur mondian, e asantas ober
tro ar sal, noazh, war choug ur c'hlaoustreer, ha kondaonet e voe da zaou viz
toull-bac'h. Ur vuhez diroll a rene neuze, arc'hanterien vras ha priñsed
e-leizh oc'h ober al lez d'ar vaouez kaer ha pinvidik a oa anezhi.
Bevañ a
reas meur a vloaz gant un den, ur mell gwaz kreñv he doa kavet e koc'hu Paris,
Simon Gugenheim, eus ur familh Amerikaned pinvidik-mor a zimezas ganti e 1897 e
Londrez. Gantañ ne voe ket pell o vestroniañ yezh Shakespeare: abaoe ur pennad
e oa krog d'he deskiñ gant he darempredoù kabared.
Troet he gwaz da lonkañ avat, hag eñ taget gant an
drougskevent ouzhpenn, e varvas en ospital Bournemouth e 1900, da zeiz an
Nedeleg. Leuskel a rae war e lerc'h ur wreg azeulet ha meulet gant ar vondianed
hag ar riboterien, e Paris kenkoulz hag
e Londrez.
31
bloaz e oa Mari Manac'h, o vevañ e Londrez (n'ouzer ket penaos). Mrs Symons a
veze graet anezhi, ha kas a rae arc'hant bep ar mare d'he zud da Venac'h.
Daou
vloaz, war a seblant, a-raok marv he gwaz, he doa graet anaoudegezh e Bro-Saoz
gant Antoine d'Orléans, a oa mab-bihan da Louis-Philippe, ar roue gall
diwezhañ. Nevez dimezet e oa ar priñs gant ur briñsez a Vro-Spagn, Eulalia,
c'hoar ar roue Alfonso XII. Dilezel e wreg a reas ar priñs evit ober war-dro ar
Vreizhadez. Seizh vloaz e chomjont a-gevret, ha n'eo ket an arc'hant a vanke da
Vari. E 1905 avat e trenkas an traoù: krog e oa Antoine da vont da glask fred da lec'h all. D'an 13 a viz
Gouhere 1906, e Paris, e tegouezhas Mari gant ar priñs o tont er-maez eus ur stal m'en doa prenet
ur prof evit e vestrez nevez. Terriñ he disglavier war gein an aotrou a reas
Mari, ma savas klemm ar priñs, chifet e enor, dirak al lezenn, ha ma voe
kondaonet Mari da baeañ 100 lur a dell-gastiz.
Mont a
reas Mrs Symons neuze da vro he bugaleaj en-dro, da dremen ur pennad-amzer.
Goude marv he mamm avat e tistroas da Londrez e-lec'h m'he doa graet
anaoudegezh gant tud a bouez, ha dreist-holl e-touez pennoù bras al Liberal Party. Un devezh e voe pedet
d'ur garden-party e domani ar familh
Mond. An aotrou Ludwig Mond, un den a orin alaman anezhañ, ur penn bras eus
metou ar greanterezh, pinvidik-mor, en doa daou vab. Alfred a rae politikerezh
gant Lloyd George, ar c'hembread a oa e penn al Liberal Party, ha Robert a oa ijinour ha kimiour.
E 1922
e addimezas an Itron Symons gant Sir Robert Mond. A-benn neuze e oa deuet an
ijinour da vezañ "roue an nikel", da lavarout eo ur penn embregerezh
eus ar galloudusañ, hag unan eus ar pinvidikañ tud a oa en Europa, hag er bed
a-bezh zoken.
Miliardoù
ha miliardoù en doa gounezet an aotrou-se dre werzhañ trinitrotoluen (TNT)
e-pad ar brezel-bed kentañ. Sot e oa ivez gant istor Ejipt kozh, ha brudet e oa
e-touez an istorourien, kement hag e metoù an arc’hant bras, pe hini an
ijinerezh.
O-daou
e oant tremen 50 vloaz hag o chom e
Londrez. Unan eus pezhioù o zi a oa heñval ouzh sal-gibellañ palez ur
faraon. Beajiñ a rae Mari gant he gwaz, da Baris ha da Vreizh. Prenet e oa bet
gante Kastell Beg an Draonienn e Dinarzh, a vo anvet Kastell Mond. Ur
vag-saveteiñ, anvet « Mai Manac’h », a voe profet gante da gêr
Dinarzh. Un toullad kastilli ha manerioù a voe prenet e Bro-Dreger ivez:
Keruhel, Koadiliav, Lanaskol e Plouilio, Kergozh e Sant-Efflamm, ha re all
c’hoazh, a voe legadet diwezhatoc'h d’an nized ha nizezed. Gwelloc'h c'hoazh:
gant he gwaz e voe degemeret Mari Manac'h
e lez roue Bro-Saoz.
D'an
21 a viz Genver 1929 e voe prenet gant
Robert Mond kastell Koad an Noz evit e wreg. Kastell an noblañsed
Faucigny-Lusinge, ha 3000 devezh-arat tro-dro, a gouezhas neuze etre daouarn
milinerez Prad-Gwegan a gase vioù ha laezh di gwechall pa oa plac'hig. Gwir pe
c'haou? Lavaret e veze gant an teodoù fall e oa Mari merc'h d'ar priñs, ar
perc'henn kozh, a oa bet ur merc'hetaer touet.
E 1932
e voe anvet Robert Mond da lord.
Festoù
ha predoù a veze e kastell Koad an Noz, pedet e veze skrivagnerien hag
arzourien, ha c'hoarioù breizhek a veze, gouren evel just. Predoù ar vugale er
skol a veze paeet gant Lady Mond.
Skoazellañ
a reas he breur da vout maer. Met dre na oa ket aet e-barzh an eil gwech e
fuloras Mari a-enep anoudegezh fall tud ar vro.
Peogwir
e kave re bell kastell Koad an Noz diouzh ar bourk e tivizas Lady Mond sevel ur
c'hastellig er bourk end-eeun. Kenkent e voe kroget al labour. Tost echu e oa
sevel ar mogerioù, ne vanke nemet an doenn ken, pa lavaras ur vignonez da Vari
e oa marteze re dost ar c'hastell ouzh an hent. Pedet e voe ar vañsonerien an
deiz war-lerc'h da zispenn ar mogerioù nevez ha da adsevel ar c'hastell un dek
metrad pelloc'h. Hag a voe graet.
Annezidi
kentañ ar c'hastell avat a voe an Alamaned e e 1941. Pa voe echu ar brezel e
adkavas Lady Mond he c'hastell, hag eno e varvas d'an 21 a viz Du 1949.
Hervez
a gonter he doa dibabet hec'h arched hec'h-unan, hag ez ae e-barzh bep noz.
« Da welout hag-eñ on bev c'hoazh, » a gustume lavarout.
Darev
da gouezhañ en e boull e oa kastell Lady Mond e kreiz-kêr Benac'h, pa n'halle
ket an ti-kêr paeañ evit adkemmpenn anezhañ. Ur peskva da studiañ pesked
stêrioù Breizh a vo staliet e-barzh, gant skoazell-arc'hant a bep tu: digant ar
rannvro, ar stad, Europa. Siouloc'h
annezidi e vint eta eget ar re a
gustume Lady Mond daremprediñ.
GOULENNOÙ
1.
Piv
e oa Mari Manac'h?
2.
Pe
anv all he doa pa zimezas gant roue an nikel?
3.
Perak
e voe savet e brezhoneg?
4.
Petra
a reas d'he zriwec'h vloaz?
5.
Perak
ez eas ur senedour da glemm?
6.
Petra
a reas gant Simon Gugenheim?
7.
Gant
piv he doa graet anaoudegezh e Bro-Saoz?
8.
Perak
e kase arc'hant da Venac'h?
9.
Piv
a zaremprede e Bro-Saoz?
10.Penaos e oa deuet sir Robert Mond da vezañ
"roue an nikel"?
11.Petra a raent e Breizh?
12.Petra o doa prenet?
13.Petra a lare an dud? Perak?
14.Petra a veze e kastell Koad an Noz?
15.Petra a lakaas sevel? Perak?
16.Perak e voe dispennet?
17.Petrta a rae Lady Mond bep noz, a-hervez?
18.Petra zo er c'hastell bremañ?
AR VUHEZ
A-RAOK AR SKINWEL
Daoust ha
buhez a oa a-raok ar skinwel?
Setu ar
goulenn a-bouez a rank an istorourien respont dezhañ.
Ur Skwer Splann eus Chemed hag Ijin
Mab-Den e servij an Denelezh
Piv a
lavaro biken ar madoberoù niverus skuilhet gant ar Skinwel war bennoù an dud? A
bentoniadoù, re wir eo, war bennoù zo, gant nadozioù d'ober stamm war darn all
marteze, met pep hini, bras pe vihan, en deus bet e lod, keta!
A
drugarez d'ar skinwel eo ez eo bet troet
paour kaezh keodedourien an holl vroioù, annezidi ar gouelec'hioù, koulz ha re
Kreiz Breizh, da skinarvesterien, da lavarout eo tud desketoc'h, furoc'h,
finoc'h, brokusoc'h, ijinusoc'h, kempouesoc'h ha yac'hoc'h, barrekoc'h da varn,
muioc'h a skiant hag a veiz en o fennoù, eget
biskoazh en istor (nemet marteze ur wechig ar bloaz, da Noz ar Wenn Gaouenn, a
zo evel ma ouzoc'h, hervez ar c'hrennlavar, etre Mae ha Mezheven, ha c'hoazh
e-pad pemp munut nemetken.
Penaos e veved a-raok amzer ar skinwel?
Lavaromp
krenn: un amzer zo bet ma ne oa ket a skinwel.
Gwelout
a ran liv ar souezh war ho tremmoù ha disfiz e-leizh ho selloù.
Diaes
eo dimp hiriv, gwir eo, soñjal er mareoù-hont ma rene an deñvalijenn war ar
bed, ma oa ar varbariezh en he gwashañ, ma oa ar pobloù o c'hortoz ar Mesiaz,
ar Skramm Katodik Hollvedel.
E-pad bloavezhioù e voe lavaret ne oa buhez ebet
war an douar a-raok amzer ar skinwel. Hiriv e c'hallomp dinac'h an
teoriennoù-se. Rankout a reer lavarout didroidell koulskoude e oa truezus ar vuhez evel ma weler war skeudennoù hon zadoù-kozh.
Er Ragistor.
Kentañ
tra a reas an Den war an Douar a voe kavout hir e amzer. Ma teuas c'hoant
dezhañ da ijinañ ar skinwel. Prouennoù eus e strivoù a gaver er Ragistor
end-eeun.
Darn
eus an dud a rae livadurioù ouzh ar mogerioù e keit ma veze re all o sellout.
Gallout a reomp gouzout evel se e plije dezho chaseal mammouted ivez.
Peurliesañ
avat ne veze nemet ur skeudenn da welout, hag ouzhpenn ne fiñve ket. Heuget
gant an treut ma oa ar programmoù, ne voe ket kaset pelloc'h an arnod, evit
gwashañ damant ar mammouted just a-walc'h, rak peoc'h ebet n'o devoe ken.
Ar
paour-kaezh loened bras-se n'hallent ket sellout ouzh abadennoù war vuhez al
loened na prenañ skiant evit en em ziwall diouzh ar chaseourien. Ken dizesk e
oant ma ne oant ket bet gouest da stourm ouzh tud naonek o chaseal gant tammoù
koad ha tammoù mein. Se zo kaoz e voent diouennet buan.
C'hwitet
o deus ar mammouted war an arnodenn istor he dije roet tro dezho da vezañ
filmet ervat ha da dremen en abadennoù evel "Loened hon mignoned" pe e pennadoù bruderezh " Un tamm kig mammout hag e vin kreñv
eveldout". Hep menegiñ ar filmoù bugale, "Gwennerc'h hag ar seizh mammout", Ur mammout ha kant",
"Ar roue Mammout", hag all. Mantrus eo da lavarout, met anat eo
ne zellezent ket ar chañs istorel a voe roet dezho.
War an oaled
Goude
an devezhioù-labour, ne ouie ket an dud petra ober. Pa zeue an noz en em vodent
en tiez, dreist-holl e-pad ar goañv. E tiegezhioù zo e veze an dud o tibluskañ kistin en-dro d'an oaled. Enni e veze
devet un dra bennak a veze graet koad
outañ, pe keuneud, hag a oa bet dastumet, charreet, troc'het, e-pad an deiz, ul
labour kalet, ul lazh-korf diaes dimp da gompren er bed a-vremañ. Chom a rae an
dud da sellout ouzh an tan e-pad eurvezhioù, rak ne veze kinniget programm all ebet dezho.
Neuze, war un ton trist, e komzent, eus relijion,
politikerezh, pe brederouriezh, tra ma veze ar merc'hed o nezañ pe oc'h ober
stamm, hag ar baotred o kalfichat koad en ur evañ chistr tomm pe "flip",
hag ar vezventi a oa en he gwashañ, neket evel bremañ.
Gwashoc'h avat a c'hoarveze a-wechoù:
Mezh ar re gozh
Ar re
gozh ne gavent ket mann gwelloc'h d'ober eget terriñ pennoù ar re yaouank gant
kozh kaozioù eus amzer o yaouankiz. Kontañ a raent gant ur blijadur glañvidik
ar brezelioù kalet o doa bevet, evit lakaat ar yaouankizoù da heugiñ ouzh an
armeoù.
Ar
skwer fall-se a roe kalon d'ar re all da gontañ sorbiennoù droch. A-wechoù
zoken e veze kontet istorioù diwar-benn
laeron ha muntrerien, ken e sponte ar vugale rak prest e oant da grediñ;
pe klevet e veze istorioù gant priñsed ha priñsezed, a lake ar paour kaezh
merc'hed da hunvreal e-lec'h soñjal e labour an ti hag ar parkoù. Lod a veze
ken trelatet ma c'hoantaent kuitaat ar gêr ha kavet e vezent goude war bavez ar
c'hêrioù bras, o c'houlenn an aluzon pe o werzhañ o c'horf.
Ar
baotred ne blije ket dezho ar programmoù-se a veze gwelloc'h gante pilat o
gwragez, pe lazhañ o bugale a veze niverus en amzerioù-hont. Darn anezhe zoken,
hervez ar mojennoù zo deuet betek ennomp, a zebre o bugale pa veze an naon o
ren er vro.
Betek lenn ha
genel bugale!
Darn
eus an dud a oa erru ken skuizh gant o buhez ma klaskent kemm an traoù ha ma en
em lakent da lenn levrioù. Evit gallout ober kement-se e rankent poaniañ da
zeskiñ goude o devezh-labour, ken e kollent ar gweled tamm-ha-tamm. Evel kastiz
e vezent kondaonet da zougen lunedoù
divalav evit kenderc'hel gant o obererezh. Evit mirout ouzh o merc'hed da lenn
e ranke o mammoù o spontañ gant frazennoù evel-hen: "Ma krogez da lenn hiriv e vo ret dit gwiskañ lunedoù hag e vi ken
divalav ma sponti ar brini". Ur c'halz eus ar re-se a yae da leanezed,
ur vicher roet d'ar merc'hed na gavent ket da zimeziñ.
Tud all
zoken a rae bugale a-leizh, ken ne ouient ket petra ober gante. Gwelet e veze
kanfarded er parkoù o vaesa ar saout, o kutuilh bleunioù, o tifoupañ neizhioù,
o c'hoari patati, krigi-raden pe me 'oar, c'hoarioù ragistorel ma'z eus, a
ziskouez mat pegen isdiorroet e oant, hep Lego, Barbie, Fisher Price,
Playmobil.
Setu
perak, er broioù diorroetañ, e vezent
laket abred da labourat er mengleuzioù.
Ma save
an dud ken abred ha goulou-deiz evit koll o yec'hed e labourioù skuizhus ha
brevus ez eo peogwir ez aent da gousket ken abred ha serr-noz evit chom hep
tremen nozvezhioù hir ha torr-penn.
Gwashoc'h
a oa c'hoazh.
Hep ar
skinwel ne ouie ket an dud peseurt amzer a rae, ken ne ouient ket penaos en em
wiskañ. Ret e veze dezhe sellout dre ar prenestr, ouzh an oabl, ha klask
divinout an amzer. Peogwir e fazient alies e vezent klañv, hag e varvent diwar
gleñvedoù n'eus ket anezho ken a drugarez d'ar skinwel, evel an droug-skevent.
Penaos
e c'hallent gouzout pegoulz e oa darev an ed, pegoulz e c'hallent dornañ nag ober gwin pe chistr, kement-se a hañval
bezañ ur gwir vurzhud, un dra n'eus ket bet tu da zisplegañ c'hoazh.
Peogwir
ne veze ket matchoù mell-droad er skinwel e ranke an dud c'hoari o-unan. Met ne
veze ket kement a dud o sellout, ne veze ket paeet ar c'hoarierien, ha ne oa
ket bruderezh e-barzh ar parkoù. Ur bern arc'hant a veze kollet, ur vezh pa
soñjer.
Peogwir
ne oa ket bruderezh ne ouie ket an dud petra prenañ. Evit aesaat dezho ar vuhez
e veze ret kinnig ur soavon, unan
hepken, e-lec'h daou pe dri er stalioù. Gwashañ pezh a oa: ouzh ar soavon e raent "soavon"
hepmuiken, hep gouzout e c'hallent reiñ anvioù dishañval da bep hini: Kadom,
Yoplait, Pampers. Skrijañ a reer pa soñjer e oa ken isdiorroet hon hendadoù,
hag hon henvammoù, ma rankent kannañ o dilhad, keginañ, labourat o-unan.
Ken dizesk
e oant ma ne ouient ket petra e oa an dilabour. Ouzhpenn-se ne ouient ket e peseurt bro e oant o chom. Lod a
grede bout e Breizh pa oant e Frañs. Poent e oa ijinañ ar skinwel evit gallout
gwelout Chirac ha Poivre d'Arvor bemdez da goulz koan ha Fañch Broudig ur wech
ar sizhun da goulz merenn, evit deskiñ gwirionezioù chomet kuzhet ouzhimp
keid-all.
GOULENNOÙ
1. Petra zo a-bouez gouzout?
2. Petra en deus graet ar
skinwel?
3. Peseurt tud eo ar
skinarvesterien?
4. Petra eo Noz ar Wenn
Gaouenn?
5. Penaos e oa ar bed a-raok
amzer ar skinwel?
6. Perak e voe ijinet ar
skinwel?
7. Petra a rae tud ar Ragistor?
8. Perak n'eus ket mamouted
ken?
9. Peseurt mad a c'halljent
bezañ tennet eus ar skinwel?
10.Perak e veze graet tan?
11.Petra a rae an dud dirak an tan?
12.Perak e oa kalz labour gant ar c'hoad?
13.Perak e oa ar vezventi o ren?
14.Perak e veze torr-penn ar re gozh?
15.Perak e komzent eus brezelioù?
16.Perak e sponte ar vugale?
17.Perak ne oa ket mat an istorioù priñsed evit ar
merc'hed?
18.Petra a rae ar baotred?
19.Perak e lenne an dud?
20.Peseurt efed a oa?
21.Petra a veze graet gant ar vugale?
22.Petra ne ouie ket an dud hep ar skinwel?
YEZHADUR
Présentation
des principaux points de grammaire rencontrés dans les textes.
I. DIAL GWREG
1. Verboù.
-Le prétérit, temps du récit écrit: a c'houlennis; pa lavaras, ez eas; e
chomas; pa voe;
-L'infinitif de narration: ha me da lenn; hag eñ ha mont
2. L'action simultanée: en ur lenn, en ur ziskouez
3. Le "possessif" utilisé comme pronom
complémentdirect: diouzh e welout.
4.
An islavarenn-doareañ: la subordonnée
circonstancielle:
-temporelle: pa, e keit ma;
-comparative: evel ma c'hallit
krediñ
II. BUS
1. Verboù:
Le plus que
parfait, temps du récit parlé: bet e oan
e kêr, evet em boa ...
2. Araogennoù (prépositions): goulenn digant, kontañ da, nemet (nemedon, ...)
3.
Islavarennoù (subordonnées)
- amzeriañ (temporelles), stag (relatives), diskuliañ (complétives);
-martezeañ
(conditionnelles): ha pa + contitionnel.
4.
Anvioù lies (noms pluriels): divrec'h, divhar
5.
Ar raganv-renadenn (le pronom complément): ouzh ma gortoz = o c'hortoz ac'hanon
6. Meizadoù (notions):
-la volonté: fellout a ra dezho +
verb
-l'impossibilité: N'on ket evit krediñ an istor-se / N'hallan ket
-faillir: darbet
dezhañ + verb :
III. PESK EBREL
1. VERBOÙ:
- présent, passé composé; imparfait et
futur;
- l’infinitif passé: bezañ gwelet
- le conditionnel irréel du passé:
... e c’hallje bezañ roet
2. ISLAVARENNOÙ
- goulennata (interrogative)
- amzeriañ: pa oan
- martezeañ: ma’z eus
unan
- diskuliañ (complétive): gwir eo e oan ...; lavarout a ran on ...,
... em eus ... ; soñjet em eus e c’hallin ....
- pa, ma, peogwir, evel ma, e-lec’h ma;
3. ARAOGENNOÙ (prépositions):
- diouzh:
diouzh
ar beure, diouzh ar c’hiz,
- e / e-barzh: soñjal
e-barzh an arc’hant
4. A BEP SEURT
- le préfixe ad:
adlakaat, adkas;
- le collectif:
krampouezh, ur grampouezhenn;
- le pronom an hini;
- l’exclamatif pebezh+ nom: pebezh paotr!
IV. LONTEGEZH
1. Amzerioù: futur, passé.
Le plus-que-parfait, temps du récit
passé.
2. Islavarennoù:
-avec pa e keit ma, peogwir.
-Complétives
3. Troiennoù (expressions): Abalamour da, a drugarez da
V. BEAJ DA ROAZHON
1. Amzerioù: présent, futur,
conditionnel; présent d'habitude de bezañ
et kaout; infinitif passé: bezañ laeret.
2.
Le pronom COD: ouzh o lakaat da goazezañ.
2. Islavarennoù:
-bep tro pa, e keit ma, dre ma, peogwir
3.Troiennoù.
-Expression de but: abalamour dimp da + verbe
-Laisser
faire: leuskel da ober.
-Réussir à faire: dont a-benn d'ober.
-Faire
faire : 1. ober d'ar ganerien paouez;
2. Lakaat da goazezañ.
-Restriction:
ha
hi ... a-hend-all.
- futur proche: war-nes + verbe
VI. AR PRIÑS HAG AR BAOUREZ
1. Verboù: le passé simple.
2.
Le pronom complément:
e,
he: d'he c'hlevout
en: pa en klevas
3.
Le superlatif: bravañ tiez ha kerañ palezioù
4. Islavarennoù:
ken e voe sioulaet
an traoù
gant ma chomje hep
enebiñ
5. Meizadoù (Notions):
-odeur: c'hwez ar brein
-exclamatif: pegen + adjectif: pegen kaer
VII. KER IS
1. VERBOÙ
-AMZERIOÙ.
Présent et temps passés: -imparfait, plus que parfait, passé simple.
-bezañ, présent et imparfait d'habitude;
formes impersonnelles.
2.
ISLAVARENNOÙ
(subordonnées):
temporelles, complétives, relatives.
3. ARAOGENNOÙ (prépositions).
-da:
-ret eo dezhi ober ...
,
-lezel da ober ...,
-paouez da ober,
-lakaat ub. da ober
udb.
-digant:
-goulenn digant ub ober udb,
-ouzh:
-sellout ouzh ub
-difenn ouzh ub. ober
udb,
-sentiñ ouzh ub,
-ober goap ouzh ub,
-bezañ staget ouzh udb
-nemet: e verc'h nemeti
4. A BEP
SEURT
-le
réciproque: an eil ... egile
-le réfléchi: en em guitaat
-le superlatif: ar skwer washañ
VIII. GOUDE AN EMGANN
Le vocabulaire est la réelle
difficulté du texte.
1. Islavarenn-stag: subordonnée relative: ar
pezh a lavaront
2. Verboù: présent, futur.
3. Meizadoù:
-positions
du corps: bezañ (mont) en e goazez,
en e sav;
-essayer
de faire qqch: klask ober udb
-incapacité: n'eo ket evit kompren
IX. NAONED, AFRIKA
1. Verboù: imparfait, futur, passé
simple; le passif
2. Islavarennoù: pa, evel
ma;
3.Meizadoù:
-Obligation: rankout a ra, ret eo dezhañ
-Colère: droug zo ennañ ouzh e vistri
-Le maximum: ar buanañ ar gwellañ.
-La
dernière fois que je: ar wech diwezhañ
din + verbe.
X. MILINEREZ AET DA LADY
1.Verboù: Le
prétérit. Le passé d'habitude (a veze, o
deveze).
Le passif: Manerioù
a voe prenet
2. Anvioù-kadarn
(substantifs): pluriel irrégulier : annezad
annezidi
3. Islavarenn:
evit ma.
4. Préfixe:-ad:
addimeziñ, adkempenn, adsevel
5. Suffixes:
-enn:
leurenn, toenn: noms d'objets
féminins
-er:
arc'hanter, merc'hetaer,
miliner: noms masculins
-erez:
milinerez, noms féminins
-erezh:
nom d'activité, masculin: ijinerezh, greanterezh, embregerezh
-our:
arzour, livour, senedour, noms masculins
-va: peskva, nom masculin
XI. SKINWEL
1.
Verboù: imparfait d'habitude, passé
simple.
2. Islavarennoù:
-temporelles: un amzer ma,
mareoù ma; tra ma;
-comparatives: evel ma; ken
dizesk ma;
-consécutives: ken e sponte; ma ( si bien que);
-gant
an treut ma;
-relative négative: ar merc'hed na gavent ket
- conditionnelles: ma'z eus
-la
subordonnée interrogative indirecte.
GERIOÙ
A
abadenn*
(où): émission
abalamour
da: à cause de; pour
abaoe:
depuis
abeg:
cause
a-benn:
pour; dans, d'ici
a-benn
ar fin: finalement
a-benn
pegeit: dans combien de temps?
a-benn
pegoulz: pour quand?
a-berzh:
de la part de
a-bezh:
entier
a-blaen
à plat
a-bouez:
important
ac'hanen:
d'ici
ac'hanta:
eh bien
adkas:
renvoyer
adkempenn:
réparer
adlein:
goûter du matin
a
drugarez da: grâce à
adsevel:
rétablir
adtapout:
rattrapper
a-enep
: contre
aerlestr:
aéronef
aesaat:
faciliter
a-gevret:
ensemble
a-gostez:
de côté
a-greiz-holl:
tout à coup
a-hed:
tout le long de
a-hend-all:
par ailleurs
a-hervez:
parait-il
ahont:
là-bas
alc’hwez(ioù):
clé(s)
a-leizh:
en nombre
aloubiñ:
envahir
aluzon*:
aumône
ambrouger:
guide
amezeg
(eien): voisin
anaoudegezh*:
connaissance
a-nebeudoù:
petit à petit
aneval:
animal
anken:
angoisse
annezad
(-idi): habitant
anvet:
nommé
arc'hanter(ien):
financier
ardivink:machine
arnod:
essai; -enn*: examen
arzour
(ien): artiste
astennet:
étendu
aotreet:
autorisé
aour:
or
aozañ:
organiser
arallvedad:
extraterrestre
ardivink:machine
ardoù
fall: grimaces
arvest:
spectacle
asantiñ:
accepter
askorn
(eskern): os
astennet:
étendu
atahinerezh:
provocation
a-vremañ:
d'aujourd'hui
a-zehou:
à droite
azeuliñ:
adorer
azezañ
: s’asseoir
azezenn*:
siège
B
babourzh:
babord
bac'hañ:
emprisonner
badaouet:
étourdi
bae:
baie
bageal:
faire du bateau
bag-saveteiñ*:
bateau de sauvetage
banell*:
venelle
barbariezh*:
barbarie
barn:
juger
barrad
elvaj: crise de nerfs
beajour(ien):
voyageur
ber:
broche
berañ:
couler
bern:
tas; -iañ: entasser
berzañ:
interdire
beuzet:
noyé
bev:
vivant; -añ: vivre
biken:
jamais (futur)
biskoazh:
jamais
biskoazh
kemend-all: pas possible!
biz(ied):
doigt
blejadenn*:
beuglement
blenier:
chauffeur
bleunioù:
fleurs
bodañ:
réunir; -adeg: réunion
boest*:
boîte
botoù-ruilh:
patins à roulettes
bourzh:
bord (de navire)
bouzar:
sourd; us: assourdissant
bouzelloù:
boyaux
bran*
(brini): corbeau
brec’h*:
bras
bredvezeg:
psychiatre
brein,
breinet: pourri
breizhat:
breton
bresk:
fragile
brevus:
éreintant
brezel(ioù):
guerre
broad*:
nation; -el: national
brokus:
généreux
bronn*:
sein
brud:
réputation
bruderezh:
publicité
brudet:
célèbre
bugaleaj:
enfance
bugel:
enfant
buhez*:
vie
burzhud:
miracle
CH
chadenn*:
chaîne
charreat:
charroyer,transporter
chas: chiens
chekenn*:
chèque
chemed:
savoir-faire
cheuc'h:
chic
chifet:
froissé
chom
a-sav: s’arrêter
chom
hep ober: ne pas faire
C'H
c'hoarvezout:
se passer
c'hwek:
doux
c'hwezañ:
suer
c'hwez,
c'hwezenn*: sueur
c'hwezh*:
odeur
c'hwitout:
rater
D
da
gustum: d’habitude
dalc'hmat:
toujours
damant:
dommage
danevell*:
récit; -er: narrateur; -iñ: conter
daonet:
damné
daouarn:
mains
daoulagad:
yeux
(d'an)
daoulamm: très vite
daoust
ha: est-ce que
darbet
dezhañ: il a failli
darempred:
relation; iñ: fréquenter
darev:
mûr; prêt
darn:
part, certains
degas:
apporter
degemer:
accueillir
deiz
war-lerc'h: lendemain
dellit
(dellez): mériter
delwenn*:
statue
Denelezh*:
Humanité
derc'hel
(dalc'h): continuer
desket:
instruit
deuet
da vezañ: devenu
devet:
brûlé
devezh:
journée
devezh-arat: demi-hectare
dial:
vengeance
diamen
lointain
diaoulek:
diabolique
dibab:
choisir
dibluskañ:
éplucher
dic'hoanag:
désespoir
didalvez:
paresseux
didroidell:
sans détour, franc
difenn:
défendre
difoupañ:
dénicher
digalori:
sans calories
digeriñ
(digor): ouvrir
digredus:
incroyable
dihunet:
réveillé
dilez:
démission
dilezel:
abandonner
dilhad:
habits
dimeziñ (gant): se marier (avec)
dinac'h:
refuser, nier
dinoaz:
inoffensif
diorroet:
développé
diouennet:
exterminé
diouzh
ar c'hiz: à la mode
dir:
acier
direnkañ:
déranger
diroll:
dissolu, débauché
disakr:
impie
disec’het:
desséché
disglavier: parapluie
dishañval:
différent
diskenn:
descendre
dislonkadenn*(où):
vomissure
dispac'h:
révolution
dispac'her:
révolutionnaire
dispakañ:
déballer
dispar:
extra
dispign:
dépenser
displegañ:
expliquer
disterañ:
moindre
distruj:
destruction
divac'hagn:
non estropié
divadaouiñ:
revenirà soi
divalav:
laid
divi:
fourbu
divinout:
deviner
divizout: décider
divhar*:
jambes
divogediñ:
fumer
divrec'h*:
bras
diwall:
protéger
diwar:
de sur; à partir de
diwar
wel: hors de vue
diwezhañ:
dernier
dizesk:
ignorant
dizrouk:
pas méchant
dle:
dette
domani: domaine
doñjerus:
dégoûtant
dont
e-barzh: entrer
dont
a-benn (da): réussir (à); (eus): venir à bout (de)
dor*:
porte
dornañ:
battre
douarad
(iz): terrien
dougen:
porter
doujañs:
respect
doujus:
respectueux
dreist-holl: surtout
dres:
juste
droch:
stupide
droug:
mal; colère
droug-kof:
mal de ventre
droug-skevent:
tuberculose
drouk:
méchant
dug(ed):
duc
du-hont:
là-bas
E
ebatal:
s’amuser, faire la fête
ebatoù:
plaisirs
echedoù:
echecs
ed:
blé
(an)
eil ... egile: l’un ... l’autre
e-lec’h
ma: où
e-leizh:
en quantité
e-keit
ma: pendant que
e-kerz:
pendant
e
kostez: du côté de
embann:
proclamer
embregerezh: entreprise
emgann:
combat
empenn:
cerveau
emzalc'h:
conduite
end-eeun:
même
en-dro
da: autour de
enebiñ
(ouzh): s'opposer (à)
en
e boull: en ruines
en
em dennañ (eus): se tirer (de)
en
em gavout (gant): rencontrer
en
em soñjal: réfléchir
engroez(ioù):
foule
eno:
là
en
e goazez: assis
en
e sav: debout
enklasker:
enquêteur
en
ur ober: en l'espace de
eor:
ancre
eren
(ere): lier
erruout:
arriver
eskern:
gw. askorn
estlammiñ:
s'exclamer
estren:
étranger
e-tal:
près de
e-touez:
parmi
eürus:
heureux
evel-hen:
comme ceci
evn(ed):
oiseau
ezhommek:
besogneux
F
fabourzh:
faubourg
fallagriezh*:
méchanceté
farsal:
blaguer
fazi:
erreur; -añ: faire erreur
fellout
da: vouloir
feurmiñ:
louer
filmaozer:
réalisateur
fiñval
bouger
flaer:
puanteur
flammenn*:
flamme
flour:
doux (au toucher)
foz*:
fossé
fri:
nez
fromañ:
émouvoir
fromadenn*:
émotion
fuloriñ:
se mettre en colère
G
gablotoù
: WC
gadal:
lascif
galloud:
pouvoir
galloudus:
puissant
gallout:
pouvoir
ganet:
né
garv:
dur
gell:
brun
genaoueg:
imbécile
genel
(gan): engendrer
gervel
(galv): appeler
gevier
( ur gaou): mensonges
glav-pil:
pluie battante
gleb:
mouillé; g.-teil: trempé
gloazet:
blessé
goaf:
lance
godell*:
poche
goleiñ
(golo): couvrir
golo:
enveloppe
gonit:
(gonez): gagner
gor:
chaud
gorrek:
lent; -aat: ralentir
gouel:
fête
gouelañ:
pleurer
gouelec'h(ioù):
désert
gouli:
plaie
goullo:
vide
goulou
(gouleier): lumière; g.-deiz: aube
gourhent:
autoroute
gouzout
diouzh: s'y connaitre en
gov:
forgeron
greanterezh:
industrie
gwad:
sang; -ek: sanglant
gwalc’het:
habillé
gwallskoet:
atteint
gward(ed):
guarde
gwarezet:
protégé
gwarizi*:
jalousie
gwashañ:
pire
gwashoc’h:
pire (que)
gwaz(ed):
homme
gwech*:
fois
gwechall:
autrefois
gweladenniñ:
visiter
gweled:
vue
gwenneg
(gwenneien): sous
gwerennad*:
verre
gwerzh:
vente; -añ: vendre
gwir(ioù):
droit
gwiskad:
couche
gwiskañ:
revêtir; -et: habillé
H
ha
pa: même si
hantereur*:
demi-heure
hañvalout:
sembler
harlu:
exil
harpet:
arrêté
hendadoù:
ancêtres
henozh:
ce soir
heñvel:
semblable
hepmuiken:
sans plus
hêrezh*:
héritage, succession
hervez:
selon
heugiñ:
horrifier; -us: horrible
hilligañ:
chatouiller
hini
kreñv: du fort
hirvoudiñ:
gémir
hoalus:
attirant, sexy
hud:
magique
hollvedel:
universel
horellañ:
vaciller
hualañ:
entraver
huchal:
crier
huñvre:
rêve; -al: rêver
I
ibil:
cheville; sexe male
ijin:
génie inventif; -añ: inventer; -us: inventif
ijinerezh:
industrie
ijinour:
ingénieur
iliz*:
église
isdiorroet:
sousdéveloppé
iskis:
bizarre
K
kaer:
beau
kaezh:
pauvre ( tendre)
kalet:
dur
kalfichat:
taillader
kalon*:
coeur; courage
kambr*:
chambre
kanfard(ed):
gamin
kann:
bagarre
kannad:
émissaire
kanndiezh*:
ambassade
kannañ:
laver le linge
kanod:
canot
kantolor:
chandelier
kaotigell*:
confiture
kaouad:
averse
kaoz*:
cause; question (de)
kaozioù:
racontars
karg*
(où): charge
karout:
aimer
karr
(kirri): auto ; karr-boutin: autocar;
karr-samm: camion
karter:
quartier
kas:
envoyer
kâs,
kasoni*: haine
kastiz:
châtiment
kavout:
trouver
kazetenn*:
journal
keflusker:
moteur
kein:
dos
kelc'h:
cercle
keleier:
nouvelles
kelien:
mouches
kembread:
gallois
kemend-all:
autant
kemennadenn*:
annonce
kempouez:
équilibré
kenderc'hel:
continuer
kenkent:
aussitôt
kentel*:
leçon
kenvroad
(iz): compatriote
kenwerzh:
commerce
keodedour(ien):
citoyen
kêr*:
la ville; kêrbenn*: capitale
kerc'hat:
chercher
kerc’henn*:
tour du cou
kêriadenn*:
village
Ker
Is: la ville d’Ys
Kerne:
Cornouaille
kerzhout:
marcher
keuneud:
bois
kevandir:
continent
kezeg:
chevaux kiañ: souffrir
kimiad:
adieux
kimiour:
chimiste
kinnig:
proposer
klañvidik:
maladif
klasad:
classe
klask:
essayer (de)
klask
fred: chercher affaire
klaoustre:
pari; -er: parieur
kleier:
v. kloc’h
kleiz:
gauche
klemm:
se plaindre
kleñved:
maladie
klevout:
entendre
kleze:
épée
kloc’h
(kleier): cloche
koant:
joli
koantenn*
belle
koantiz*:
beauté
koavon:
crême
koazez:
séant, position assise
koazezañ:
s'asseoir
koc'hu:
halles
kofesaat:
confesser
koll:
perdre; perdant
komz:
parole
kondaoniñ:
condamner
konnar*:
colère
konnar*:
colère; -iñ: se mettre en colère
kont*:
compte
kontadenn*:
conte
kontañ:
raconter
korf:
corps
korn:
coin
koroll:
danse, -adeg*: bal
kouezhañ:
tomber
koulz:
aussi bien
kraban(où):
griffe
krampouezhti:
crêperie
kran:
chic
kraoñ-kelvez:
noisettes
krediñ:
croire; oser
kregiñ:
commencer
krenañ:
trembler
krennard:
adolescent
kreskiñ:
croître
kreun:
croute
krigi-raden:
crochets de fougère
kristen:
chrétien
kriz:
cruel
kroc'hen:
peau
krog
da: commencé à
krog
e: accroché à
krozal
gronder
kuitaat:
quitter
kutuilh:
cueillir
kustum:
habitué
kustumañ:
avoir l'habitude de
kuzhat:
cacher
L
laer(on):
voleur
laerezh:
voler; (se) dérober
lakaat:
mettre
lanneg*:
lande
lazhañ:
tuer
lazh-korf:
labeur
leanez*(ed)
nonne
legadiñ:
léguer
lêr:
cuir
leun:
plein
leurenn*:
scène
leuskel
(laosk): laisser
lez*:
rive
lezel:
laisser
lezenn*:
loi
lidañ:
célébrer
livadur:
peinture
livour:
peintre
lizher
(lizhiri): lettre
lochenn*:
cabane
lochore:
dadais
lod:
part
logell*:
cabine
loman:
pilote
lonkañ:
avaler; boire (péj.)
lontegezh*:
gloutonnerie
lontek:
glouton
lous:
sale
louzoù:
plantes; médicaments
lufr:
poli, brillant
lur:
franc
M
ma:
si; ma’z eus: s’il y a
Mab-Den:
l'Homme
madelezh*:
bonté
madoberoù:
bienfaits
maesa:
garder
malañ:
moudre
manac’h
(menec'h): moine
mankout:
manquer
mann:
rien
mar:
doute
marc'hadour:
marchand
marc'hadourezh*:
marchandise
marc'hallac'h:
place du marché
marc'heg:
cavalier
marc'h-tan:
moto; er: motard
marv:
mort; marvet: mort
mav:
gai
meiz:
intelligence
mel:
miel
mell-droad*:
football
menegiñ:
citer
mengleuz*(ioù):
mine
merc’h*(ed):
fille; -eta: draguer; -etaer: coureur de jupons
mervel
(marv): mourir
mesk-ha-mesk:
pêle-mêle
mestroniañ:
maitriser
metou:
milieu
meuliñ:
louer; -eudi: louange
meur
(a) : plusieurs
meuriad:
tribu
mevel:
valet
mezh*:
honte; -us: honteux
mezhekaet:
honteux
mezventi*:
ivrognerie
micher*:
métier
mil
boan: mille peines
milin*:
moulin
miliner
(ez*): meunier
milliget:
maudit
mirdi:
musée
mirout:
empêcher
moc'haj:
cochonnerie
moereb*:
tante
moger*:
mur
mondian:
richard
mojenn*:
légende
mont
da guzh: se coucher (soleil); m. e-barzh:
être élu; m. en gouez: se mettre en colère
morian(ed):
nègre
morzhol:
marteau
mouk:
mauve
muntrer:
meurtrier
munut:
minute
munut:
menu
N
nac'h:
refuser
nadoz*(ioù):
aiguille
naon:
faim; -ek: affamé
nec'het:
inquiet
neizh(où):
nid
nemet:
sinon
nemeti:
qu’elle, unique
nemetken:
seulement
neptu:
neutre
ne
ra forzh: elle s’en fiche
nervioù:
nerfs
nevez
zo: récemment
nezañ:
filer (laine)
niverus:
nombreux
noazh:
nu
noblañs
(ed): noble
nulañ:
annuler
O
oabl:
ciel
oaled*:
foyer
ober
goap: se moquer
oberiadur:
oeuvre
ober
van (ouzh): se soucier de
obererezh:
activité
obidoù:
funérailles
orin:
origine
ouzhpenn:
plus de
P
padout:
durer
palez:
palais
panell:
panneau
paouez:
cesser
paour
(-razh): (très) pauvre
paourez*:
pauvresse
paramantour(ien):
armateur
pare:
guéri
pariadenn*:
pari
parrez*:
parroisse
patati:
saute-mouton
patrom:
modèle
pavez:
pavé
peadra:
de quoi
pebezh:
quel(le)
pec’hed:
péché
pec’her:
pécheur
pediñ:
prier
pegañ:
coller
pell:
loin, longtemps
pellgomz*:
téléphone
pell
zo: il y a longtemps
pennad:
bout de temps
penn
a-dreñv: arrière
penn-da-benn:
complètement
pennek:
têtu
penton:
cuve
peoc'h:
paix
peorien:
pauvres
perc'henn
(ed): propriétaire
perzh:
qualité; part (kemer p.)
peskva:
aquarium
petra
zo kaoz: pourquoi
peurliesañ:
en général
pigell*:
pioche
pilat:
battre
pinijenn*
punition
pinvidig
(eien): richard
pinvidigezh*:
richesse
planedenn*:
planète
plegañ:
plier
poan*(ioù):
peine; iañ: peiner
poazhañ:
cuire
politikerezh:
politique
pobl*(où):
peuple
poltred:
portrait
pompadoù:
fastes
porpant:
veste
pouez:
poids
pouezañ
butun: dodeliner
pourvez(ioù):
provisions
pred:
repas
prederouriezh*:
philosophie
preizh:
proie
prenañ
skiant: acquérir de l'expérience
prenadenn*:
achat
prevez:
privé
prezeg:
prêcher
priñs(ez*):
prince(sse)
priz:
prix
prof:
cadeau; -añ: offrir
prokulor:
procureur
prouenn*:
preuve
proviñs
(où): province
R
ragistor:
préhistoire; -el: -ique
rankout:
devoir
rannnvro*:
région
(ar)
re: les (+ adj.)
(ar)
re all: (les) autres
redek:
courrir
reiñ
(ro): donner
ren:
mener, régner; -er: directeur
repuiñ:
(se) réfugier
resis:
précis
reut:
raide
revr:
cul
riboter
(ien): débauché
riv:
froid
roched:
chemise
roched
stamm-orjal: cotte de mailles
rod-stur*:
volant
rostañ:
rôtir
rouanez*:
reine
rouantelezh*:
royaume
roue
(rouaned): roi
roz:
rose
ruilhal:
rouler
S
sac'had:
cuite
sac'het:
bloqué
sae-gambr*:
robe de chambre
saezh:
flèche
sakreal:
jurer
sal-gibellañ*:
salle de bain
sammañ:
prendre en charge
santout: sentir
saoz(on):
anglais
sav:
position debout
selaouer:
auditeur
sell
(où): regard
semplañ:
s'évanouir
senedour:
sénateur
sentiñ:
obéir
serr-noz:
crépuscule
sevel
(sav): monter; élever
sioul:
tranquille
skalieroù:
escaliers
skiant*:
bon sens; science
skiantour(ien):
savant
skignañ:
distribuer
skinarvester(ien):
téléspectateur
skinwel:
télévision
sklav(ed):
esclave;
sklavelezh*:
esclavage
skluz(ioù):
écluse
skoazell*:
aide
skoazellañ:
aider
skramm:
écran
skrijañ:
frissonner
skuilhet:
versé
skwer*:
exemple
sevel: monter
skoaz*:
épaule
skolaj:
collège
soavon:
savon
sod(ien):
fou
soñj:
souvenir
soñjal
(e): penser (à)
sorbienn*(où):
histoire
souezhus:
étonnant
spis:
précise
splann:
évident; -añ: briller
spont:
frayeur; -añ: prendre peur
spouronet:
effrayé
stad*:
état
stagañ:
attacher
stalaf(ioù):
volet
staliañ:
installer
stamm:
tricot
staot:
pisse
stekiñ
(stok): toucher
stêr*:
rivière
stign:
rideau
straed*:
rue
strinkañ:
jeter
strobineller:
magicien; -ezh: magie
stur:
gouvernail
T
taget:
étouffé
tal:
front
tamall:
accuser
tan:
feu
tanav:
fin
taol:
coup
tapout:
attrapper
tarzhañ:
éclater, se lever (le jour)
teil:
fumier
teirgwern:
trois-mats
tell-gastiz*:
amende
tennañ:
tirer
teñvalijenn*:
obscurité
teñzorva:
lieu de trésor
teod:
langue
teorienn*:théorie
terriñ
(torr): casser
terzhienn*:
fièvre
teurel
(taol): jeter
tev:
épais; -aat: grossir
tevel
(tav): se taire
tiegezh:
famille
tintal
tinter
tireoul:
essence
tizh:
vitesse
toenn*
(où): toit, toiture
tokarn
casque
tommañ:
chauffer
torchañ:
essuyer
torfed:
crime
torr-penn:
casse-tête, c.-pieds
tost:
proche; presque
tostaat
approcher
touet:
juré
toullad:
quelques
toull-bac'h:
prison
toullgofañ
éventrer
tra
ma: pendant que
trec'h:
victoire; victorieux
tredan:
électricité; électrique
treiñ
(tro): tourner
treflamm:
enthousiasme
trelatet:
affolé
trema:
vers
tremen:
passer
trenk:
aigre, -añ: tourner à l'aigre
trevadenn*(où):
colonie
tric'horn:triangle;
-ek: triangulaire
tro*:
tour; occasion
troad
(treid): pied
troc'hañ:
couper
troet
: enclin
trouz:
bruit
troiad*:
tournée
trubuilh(où):
souci, problème
truezus:
pitoyable
trugarekaat:
remercier
trumm:
soudain
tu:
moyen
tu
bennak: quelque part
tudoù:
gens (vocatif)
U
urcher:
huissier
urzh*:
ordre
V
voulouz:
velours
W
war
a seblant: semble-t-il
war-du:
vers
war-eeun:
tout droit
war-goust:
aux frais de
war-lerc'h:
après, à la suite de
war
ma zroad: à pieds
war-nes:
sur le point de
war-raok:
en avant
war
zigarez: sous prétexte de
Y
yac'h
ha divac'hagn: sain et sauf
yaouankiz:
jeunesse; -où: jeunes
yudal:
hurler