NAONED, SENEGAL

 

TAOLENN

 

-DANEVELLOÙ AL LEVRIG

 

1.DIAL GWREG

2.BUS

3.PESK EBREL

4.LONTEGEZH

5.BEAJ DA ROAZHON

6.AR PRIÑS HAG AR BAOUREZ

7.KER IS

8.GOUDE AN EMGANN

9.NAONED, SENEGAL

10.MILINEREZ AET DA LADY

11.SKINWEL

 

-YEZHADUR AN DANEVELLOÙ

-GERIAOUEG

 

        Savet eo bet ar skridoù-mañ gant evit studierien eil bloavezh hag implijet int bet e kentelioù-noz Sav-Heol a-raok bezañ embannet.

        ÓPep gwir miret strizh gant Sav-Heol.

DIAL GWREG

 

        Ma mignon Kerloc'h-Omnes, an enklasker brudet, a oa ganin en devezh all o tebriñ pep a bizza yen en ur preti nevez digor e kreiz-kêr, pa lavaras en ur lenn ar gazetenn:

        « Sed a zo souezhus, Gwazhdon.

        -Petra zo souezhus? a c'houlennis en ur deurel ur sell heuget ouzh ar moc'haj em asied.

        -Sellit, doktor », a respontas en ur ziskouez din ar gemennadenn.

        Ha me da lenn, e keit ma oa-eñ o tebriñ gant plijadur an dra doñjerus a oa bet lakaet dirakañ.

        Ur c'harr-tan Mercedes a oa bet lakaet e gwerzh, hag ar priz warnañ a oa kant lur. Kant lur gall nemetken.

        Kenkent hag echu gantañ e asiedad, ha ma hini ouzhpenn, paeet ganin boued fall ha gwin trenk hon daou bred, ez eas Kerloc'h-Omnes da bellgomz, da gemenn ar c'heloù d'hon mignon Steven Pilgerc'h a oa o klask ur Mercedes kozh evit ur film nevez.

 

        Hag ar filmaozer ha mont da welout ar c'harr e ti an hini en doa lakaet e werzhañ.

        E-barzh ur genkiz tostik da greiz-kêr e oa. Ur vaouez daou-ugent vloaz bennak dezhi, gwisket kran, a zigoras an nor pa sonas. Evel ma c'halle Pilgerc'h gwelout ne oa ket e ti tud eus ar re baourañ.

        « Ma c'harr-me n'eo ket, emezi. D'am gwaz eo hennezh. Met lavarout a c'hallan n'eo ket ur farsadenn tamm ebet. Deuit ganin da welout."

        Pa voe digoret dezhañ ar c’harrdi e chomas da sellout ouzh ar c'harr glas-lufr, unan nevez diouzh e welout, hag a gouste tri c'hant mil lur d'an nebeutañ.

        « Prenet eo bet daou vloaz zo, met ruilhal n'en deus ket graet kalz.

        -Iskis e kavan an afer, eme Bilgerc'h. Sur oc'h n'eus fazi ebet eus ho perzh?  Deuet e oan da welout ur c'harr a werzhit kant lur, hervez ar gazetenn.

        -Fazi ebet, eme ar vaouez. Sed amañ ar paperioù hag an alc’hwezioù, ma roit din ar priz a c'houlennan. »

        Nec'het e oa ar filmaozer, un den onest evel n'eus ket kalz, o welout pegen nebeut a c'houlenne, ha nac'h a reas da gentañ. Met pennekoc'h egetañ e oa ar vaouez.

 

        « Gant ma Mercedes nevez eta on deuet d'ho kwelout », eme Bilgerc'h da Gerloc'h-Omnes, a oa nevez krog da c'hoari echedoù ganin. « Gallout a rit sellout dre ar prenestr: aze emañ, e korn ar straed. Sed un istor  a c'hallfe plijout deoc'h, Kerloc'h. Soñjit 'ta! Aet eo kuit he gwaz gant ur vaouez all da Vro-Vrazil. Ha petra en deus graet ar genaoueg-se, nemet skrivañ dezhi da c'houlenn diganti gwerzhañ e garr. Ha kas an arc'hant dezhañ du-hont. 

        -Ha graet he deus, evel just,  eme Gerloc'h-Omnes.

        -Hep mar ebet, » eme e vignon.

        -Laouen e vo egile gant e gant lur. Gallout a rafes ober ur film gant an istor-se. »

        -Setu dres pezh am boa soñjet. Dial gwreg, e vo e anv. Un istor polis e vo. Ezhomm am bo ac'hanoc'h.

        -Pa garot, eme Gerloc'h-Omnes. Koll oc'h adarre, Gwazhdon, ma mignon kaezh. C'hwi a baeo ar pred a-benn arc'hoazh.

        Chom a raen da sellout ouzh ar c'hoari. Heuget e oan.

        Kant lur!

        Priz daou bizza yen an deiz all.

 

 

 

GOULENNOÙ

1. Piv eo tud an istor-mañ?

2. Piv a gont an istor?

3. Pelec'h emaint pa  grog an istor?

4. Oc'h ober petra emaint eno?

5. Petra a reas Kerloc'h-Omnes?

6. Petra a reas Pilgerc'h?

7. Petra a reas ar vaouez?

8. Petra a goust kant lur? Souezhus e oa? Perak?

9. Pelec'h ez echu an istor?

10.Perak he doa graet ar wreg? Perak?

11.Perak e oa heuget Gwazhdon?

 


 

BUS

 

        Goulenn a rit diganin kontañ deoc'h petra zo c'hoarvezet ganin. Fellout a ra deoc'h gouzout perak ne gredan ket mont er-maez eus ma c'hambr ken, perak e krenan, hag e klaskan kuzhat, pa welan ur bus o tremen. Klevit eta.

 

        Digwener diwezhañ e oan bet o welout ur film e kreiz-kêr. Hanternoz e oa pa oan o vont d'ar gêr ma-unan, war ma zroad, rak kustum on da gerzhout, ha pa vefen skuizh.

        N'eo ket skuizh avat, divi e oan. Santout a raen e-barzh ma divhar pouez ar banneoù bier. Ya, rak ne oan ket chomet ouzhpenn un hantereur er sinema, ken torr-penn em boa kavet ar film. Aet e oan d'evañ ur werennad en un davarn nevez diouzh ar c'hiz. Eno em boa kavet ur mignon kozh, unan  n'em boa ket gwelet abaoe bloavezhioù, hag a-benn ar fin em boa bet mil boan o vont kuit, hag un hanter sac'had ganin ouzhpenn. Ma!

        Er-maez e oa krog glav d'ober, glav-pil, ha ne oa nemet ur porpant voulouz tanav ganin. Gleb-teil e oan en ur ober daou vunut.

        Troet em boa a-zehou goude tremen a-dreñv an ti-kêr, ha petra am boa gwelet dirakon? Gouleier ur bus o c'hortoz. Ha me mont e-barzh.

 

        Ma-unan e oan. Azezet e oan er penn a-dreñv, kavet em boa ur gazetenn vruderezh lous dindan ma zreid, ha krog e oan da lenn, da bouezañ butun kentoc'h.

        Pa'm boa klevet trouz ar c'heflusker e oan dihunet un tamm. Gwelet em boa e oan ma-unan dalc'hmat, den all ebet er bus. Sellet em boa ouzh ar blenier er penn all.

        Santet em boa ar spont o redek dre ma c'horf, hag ar c'hwezenn yen o verañ war ma zal. Gwir eo ne oa nemedon er bus. Gwir eo e oan ma-unan-penn, ha ne oa den ebet ouzh ar rod-stur! Du-hont war gador ar blenier ne welen den ebet! Met ar bus a oa o vont, war-eeun, ha tizh gantañ a-benn neuze.

        Spouronet e oan. Huchal a raen. "C'hoant am eus da ziskenn! Laoskit-me da ziskenn!" Met derc'hel a rae da vont, buan, ha me krog em c'hador, ha reut ma divrec'h gant ar spont.

        A-greiz-holl e oa chomet ar bus a-sav dirak an ospital, hag an nor o tigeriñ trumm.

        Ma divhar o krenañ dindanon e oan en em strinket er-maez dindan ar glav. Kenkent e oa aet ar bus war-raok.

        Redet em boa betek ar gêr, er c'harter a-drek an ospital. Dek munut dindan ar c'haouad dour.

        En deiz war-lerc'h e oan chomet em gwele gant an derzhienn.

 

        Diskouezet hoc'h eus din pennad ar gazetenn. Lennet em eus e oa bet laeret ar bus 56B gant ur paotrig 11 vloaz, goude ur bariadenn sot gant e vignoned. Taolet en doa ar bus er stêr, emezoc'h, e-kichen an ospital, ha darbet e oa bet dezhañ bezañ beuzet.

        N'on ket evit krediñ an istor-se.

       

        Gwelout a rit ar busoù-se o tremen war ar straed dirak ma frenestr. Sur oc'h ez eus tud o vleniañ anezho holl?  Darn anezho, a lavaran-me, n'eus blenier ebet enno. Hag ar veajourien a sav enno, daoust ha laosket e vezont da ziskenn un tu bennak?

        A-hed an deiz e sellan outo o tremen. O klask war ma lerc'h emaint. Ur wech, dre fazi, o deus laosket unan bennak da vont. Bremañ e fell dezho adtapout ac'hanon. Adtapout preizh kollet an Ankou.

        Rak gouzout a ran e oan bet sammet gant karr an Ankou en noz-se. Ha sur on e oa goullo. N'ouzon ket perak em boa gallet diskenn eus ar bus a-raok kouezhañ gantañ er stêr, na penaos e oan deuet a-benn d'en em laerezh eus e grabanoù. Un dra zo sur: un dro all n'em bo ket kement a chañs.

        Setu perak e nac'han kuitaat ma c'hambr. Emaint aze, er-maez, ouzh ma gortoz.

 

 

GOULENNOÙ

1. Perak emañ an den o kontañ un istor?

2. Petra a ra pa wel ur bus? Perak?

3. Petra en doa graet digwener?

4. Perak ne oa ket chomet er sinema?

5. Petra en doa graet neuze?

6. Perak e oa aet er bus?

7. Petra en doa graet er bus?

8. Perak e oa bet spontet?

9. Petra en doa graet pa oa chomet a-sav?

10.Perak en doa tapet terzhienn?

11.Petra a oa skrivet er gazetenn?

12.Petra a soñj an den diwar-benn ar busoù bremañ?

 

PESK EBREL

 

1. UL LIZHER

 

        Dihunet on hiziv gant kan plijus an evned ha trouz bouzarus ur morzhol-pigell.

        Nav eur eo, hag ar Meurzh zo hiziv. Gwelout a ran an heol dre ar prenestr: splannañ a ra war an toennoù gleb. Glav zo bet, met kaer e vo an amzer hiziv.

        En ti n’eus trouz ebet. Ma-unan emaon. Aet eo ma mamm ha ma zad da labourat, ha ma c’hoar zo er skol.

        Sevel a ran. Gwiskañ a ran ma sae-gambr ha ma chaosonoù, ha diskenn a ran goustad gant ar skalieroù. Chom a ran a-sav dirak dor an ti da sellout ouzh al lizhiri zo e-barzh ar voest.

        Tri lizher zo: unan e-barzh ur golo bras, ha daou e-barzh ur golo bihan. An hini bras gell zo evit ma zad: Yann Halegouet zo skrivet warnañ. An hini bihan roz evit ma c’hoar Berc’hed. Hag an hini bihan glas, a welan, zo evidon-me, Herve Halegouet.

        N’ouzon ket perak, ne blij ket din liv ha stumm ar golo bihan-se. Anv un urcher zo warnañ. Ernest Kerampont. N’ouzon ket perak ivez, ne blij ket din an anv-se.

        Lakaat a ran ma lizher e godell ma sae-gambr, adlakaat a ran ar re all er voest, ha mont a ran da ober  ur banne kafe: hini kreñv, evel just, evel ma plij din evañ diouzh ar beure.

        Lakaat a ran dour da dommañ. Ret eo din malañ kafe bremañ, rak ma mamm ne selaou ket ac'hanon ha ne bren ket kafe malet gwech ebet.

        Ober a ran ar c’hafe en ur zebriñ ur grampouezhenn gant kaotigell avaloù.

        Tennañ a ran ma lizher eus ma godell. Digeriñ a ran anezhañ. Prest eo ar c’hafe bremañ. Azezañ a ran da lenn ha d’evañ ma banne.

 

 

2. UR CHEKENN.

 

Biskoazh kemend-all!

Pebezh fromadenn!

        Ur chekenn zo  e-barzh, ha war ma anv, mar plij!

        N’eo ket ur chekenn kant lur. N’eo ket ur chekenn mil lur. N’eo ket ur chekenn pemp mil  lur ivez. Ur chekenn dek mil lur, tudoù kaezh!

        Ul lizher zo gant ar chekenn. Gant Ernest Kerampont, an urcher, eo skrivet. Gantañ, pe gant e sekretourez, ne vern. Displegañ a ra eus pelec’h e teu an arc’hant. Eus ur voereb kozh, o chom e Naoned.

        Ur voereb kozh din zo marvet nevez zo ha laosket he deus dek mil lur din, peogwir n’he doa bugel ebet, ha peogwir  he doa soñj bezañ gwelet ac’hanon pa oan bihan ha koant. Me n’em eus  ket soñj eus ar voereb-se, Madalen Soubigou hec’h anv, met gwir eo e oan koant pa oan bihan.

        Gouzout a ran ivez ne vez ket troet an urcherien da farsal, ha plijout a ra din lizher an Aotrou Ernest Kerampont, un anv brav, a gavan.

 

 

3. AN HUÑVRE

 

        Kregiñ a ran da soñjal e-barzh an arc’hant-se. Gwelout a ran peseurt traoù a c’hallin ober ganto. Hir eo al listennad. Gallout a rin prenañ kalz traoù. Ne vo ket diaes dispign an arc’hant-se.

        Met da gentañ em eus un dra a-bouez d’ober. Rak re ziwezhat eo da vont da labourat. Ha n’on ket gwisket na gwalc’het c’hoazh.

        Kemer a ran ar bellgomz. Gervel a ran ma mestr, an Aotrou Anton Berrec’houg, rener ar stal ardivinkoù tredan, e-lec’h ma labouran abaoe ur sizhun. Ul labour displijus, ma’z eus unan.

        Lavarout a ran on klañv. Lavarout a ran em eus terzhienn, peogwir em boa tapet riv dindan ar glav yen dec’h da noz. Glav a oa dec’h pa oan o tont er-maez eus ar stal, glav-pil, ha gleb-teil e oan.

        Goulenn a ra Berrec’houg a-benn pegeit e vin pare, hag a-benn pegoulz e c’hallin dont da labourat en-dro. Respont a ran n’ouzon ket c’hoazh, rak gortoz a ran ar medisin. Gouzout a ran kontañ gevier, met se ne lavaran ket dezhañ.

        C’hoant am eus da c’hervel ma zad ha ma mamm ivez. Met ne vint ket plijet peogwir n’on ket aet o labourat hiziv. Klevout a ran anezho o lavarout: « N’eus ket ur sizhun ec’h eus kavet al labour-se, ha kavout a rez an tu da chom d’ober teil tomm, lochore bras.» Peogwir emañ kont evel se ne lavarin netra dezho, setu! Na d’am c’hoar ivez, peogwir e c’houlenno diganin prenañ ur bern traoù dezhi, ur re votoù-ruilh, ur porpant ler, ha me’oar petra c’hoazh. Ha pa lavarin dezhi n’hallin paeañ netra dezhi e krogo da ouelañ, sur, hag e vo ret din plegañ evel kustum. Ne lavarin netra dezhi, setu. Hag ar voereb n’anaveze ket anezhi n’eus forzh penaos, peogwir e oa ganet pemp bloaz war ma lerc’h. Ha ne oa ket ken koant ha me pa oa bihan.

        Goude gwiskañ ma dilhad on bet oc’h ober un dro e kêr. Da gentañ on aet betek ar bank da gas chekenn ar voereb. Kalz a dud a oa, n'em eus ket bet c'hoant da chom da c'hortoz. Laket em eus chekenn ar voereb en ur golo-lizher ha taolet ar golo e boest ar bank.

        Goude on bet o tebriñ ma merenn en ur preti ker, hag evet em eus gwin mat evel just. Un tammig mav e oan o sevel diouzh taol, ne oa ket displijus.

        Kentañ tra am eus graet goude eo prenañ ur gitar tredan. N’ouzon ket seniñ c’hoazh, met arc’hant a-walc’h am eus da baeañ kentelioù. Ha deskiñ a rin buan, n’eus forzh penaos.

        Goude-se em eus prenet dilhad nevez diouzh ar c’hiz. N’hallan ket mont da zañsal d’ar sadorn gant ma dilhad labour, ma gwiskamant glas ha ma c’hravatenn ruz. Neuze em eus prenet ur gwiskamant roz, ur roched mouk hag ur gravatenn heñvel. Dispar evit merc’heta.

        Prenet em eus c’hoazh un toullad pladennoù sonerezh « country », levrioù skeudennoù diwar-benn Hollywood hag ar filmoù western: sot on ganto.

        Soñjet em eus ivez e c’hallin prenañ ur c’harr bihan marteze, ha kavet em eus brav ar vuhez. Gant an tamm arc’hant am eus laket a-gostez er bank,  ha gant ar gwenneien a c’honezin er stal, em bo peadra, a soñjan.

        Ma! ret e vo mont da labourat adarre. Soñjet em eus neuze e-barzh ma moereb Madalen. N’on ket bet o welout anezhi e Naoned gwech ebet, gwir eo, met kavet em eus e c’hallje bezañ roet din un tammig muioc’h a arc'hant memes tra. Petra a c'haller prenañ hiziv gant dek mil lur?

        Met moerebed all am eus moarvat. Ret e vo din goulenn digant ma zud.

 

 

4. UL LIZHER ALL

       

        Hiziv em eus bet pevar lizher bihan, hag unan bras. Diwar-benn ar memes tra int o-fevar. Ar chekennoù am boa roet da brenañ ma frenadennoù  zo bet adkaset d’am bank. N’eus ket arc’hant ken war ma c’hont. Dle am eus zoken. Ret eo din dont en-dro d’ar stalioù-se da baeañ!

        Da gentañ ne gomprenen ket. Ne welen ket petra e oa.

        P’am eus digoret ar pevare lizher avat em eus komprenet diouzhtu.

        Pesk Ebrel zo skrivet war un tamm kartoñs melen. Neuze em eus bet soñj. Chekenn ar voereb Madalen am boa bet dimeurzh tremenet! D’ar c’hentañ a viz Ebrel!

        Ma kavan piv eo ar genaoueg en deus kaset al lizhiri sot-se din e kousto ker dezhañ. Ne garfen ket bezañ en e votoù.

        Emañ o vont da gaout war e fri. Sur ha n'eo ket marteze!

 

 

GOULENNOÙ

1.          Piv a gont an istor? Gant petra eo dihunet? Pelec’h emañ?

2.          Penaos eo an amzer? Kalz tud zo en ti? Perak?

3.          Petra a ra ar paotr neuze? Petra a ra dirak boest al lizhiri?

4.          Pet lizher a gav e-barzh? Lenn a ra e hini diouzhtu?

5.          Petra a ra a-raok?

 

6.          Petra zo e-barzh ar golo? Piv eo Ernest Kerampont?

7.          Petra en deus skrivet en e lizher?

8.          Piv zo o chom e Naoned?

9.          Perak he deus laosket arc’hant gant Herve Halegouet?

 

10.    E-barzh petra e soñj Herve?

11.    Petra en deus d’ober? Perak?

12.    Piv eo Anton Berrec’houg?

13.    Penaos e kav Herve e labour?

14.    Petra a lavar er bellgomz?

15.    Petra a c’houlenn ar mestr? Petra a respont Herve dezhañ?

16.    Gervel a ra Herve e dud? Perak?

17.    Lavarout a raio d’e c’hoar en deus bet arc’hant? Perak?

18.    Petra a ra goude pellgomz? Ha goude?

 

19.    Perak e pren ur gitar?

20.    Ur gwiskamant penaos a bren? Perak?

21.    Petra en deus c’hoant da brenañ c’hoazh?

22.    Arc’hant a-walc’h en deus?

 

23.    Lizheroù plijus en deus bet Herve?

24.    Petra a rank ober?

25.    Petra zo e-barzh ar pevare lizher?

26.    Petra en deus c’hoant Herve d’ober bremañ?

 


 

LONTEGEZH

 

 

        Daoust ha buhez zo, ahont, war ar planedennoù all? Gallout a raimp respont un deiz  marteze a drugarez da labour daou skiantour breizhat, Alan Keromnes ha Yann ar C’halvez, eus Skol-Veur Brest. Ar re-mañ a studi pobloù koadoù meur Amerika ar C’hreisteiz abaoe dek vloaz. Bet int o vevañ e janglenn an Amazon e-pad ugent miz, ha kontet o deus o beajoù da gazetennerien Radio Breizh Izel. Gallet o deus ar selaouerien klevout an istor souezhus-mañ.

 

        « E Brazil e oamp, e kêr Manaus, e kreiz bro an Amazon, pa hor boa klevet komz eus ur c’hleñved nevez spontus a oa erruet e bro an Indianed, eme Alan Keromnes. Tud a oa marvet trumm eno, ha nec’het-bras e oamp. Fellout a rae dimp gouzout perak e oant marvet.

        « Feurmet hor boa bagoù. Klasket hor boa ambrougerien, karget boued, hag aet e oamp war ar stêr veur, betek bro an Indianed eta, da glask kompren petra a oa c’hoarvezet. »

        « Ur sizhunvezh e oamp bet o veajiñ war ar stêr. Ur veaj hir ha skuizhus. An eizhvet devezh e oamp erruet er gêriadenn e oamp o klask. »

 

        Goulennet o deus kazetennerien Radio Breizh Izel peseurt degemer a voe graet dezho neuze gant an Indianed.

        « Aon hor boa un tammig da gentañ, met mat oamp bet degemeret ganto, en deus displeget Yann ar C’halvez. Kanet hor boa, ha dañset ganto a-hed an noz. Poan-vlev hor boa bet ivez goude, abalamour d’ar pezh hor boa evet: ur seurt bier iskis graet gant maniok. Goulennata an Indianed hor boa graet memes tra en deiz war-lerc’h. Lavaret o doa dimp e oa marvet seizh den gant un droug-kof spontus. Sur omp bremañ e oa c’hoarvezet un dra bennak digredus e kêriadenn an Indianed-se. »

 

        Tud eus ar meuriad o doa kontet neuze d’ar skiantourien e oa degouezhet ur beajour bihan dizrouk, glas e groc'hen ha melen e lagad, e-barzh ul labous bras lugernus evel an heol, ur seurt aerlestr ruz-kouevr eta, ha komzet en doa outo en o yezh. Lavaret en doa dezho e oa deuet eus ur blanedenn all da saludiñ tud an douar, peogwir e oant amezeien dostañ e blanedenn. Spontet e oa bet tud ar meuriad gant e gomzoù, ha kouezhet e oant war bennoù o daoulin en ur grenañ gant ar spouron, rak soñjal a raent e oa un doue drouk deuet da gastizañ pobl an Indianed.

        Ar strobineller avat a oa savet droug ennañ o welout kement-se, ha tagañ a rae gant ar warizi. Gourc’hemennet en doa d’ar meuriad lazhañ ha debriñ an aerlestrour bihan a oa deuet, emezañ, da laerezh o bugale hag o gwragez diganto.

        Lazhet e oa bet ar paour kaezh den eta, a daolioù saezh hag a daolioù kontell. Laket e oa bet ouzh ar ber, ha rostet war un tan bras. Seizh e oant bet neuze o tebriñ ar beajour dinoaz. Ha gant o seizh buhez o doa paeet o zorfed hag o fred.

        Ar strobineller avat zo chomet yac’h ha divac’hagn, rak n’en doa debret tamm ebet. E-keit ma oa an dud o koaniañ e oa aet e-unan er janglenn. N’en deus ket lavaret petra en doa graet, met n’eo ket bet gwelet an aerlestr abaoe ken ivez. Kaset eo bet gant ar speredoù drouk, hervezañ.

        Lavarout a ra an daou vreizhad ne vez ket debret kig tud gant indianed ar meuriad diwar an deiz-se ken.

        Roet eo bet eskern ar beajour bihan d’ar skiantourien, ha degaset in bet ganto da Skol-Veur Brest. Emaint bremañ ouzh o studiañ pizh.

 

        Gweladennet omp bet marteze eta gant un den eus ar stered, un arallvedad deuet eus ur blanedenn all, evel kannad war an douar. Trist eo soñjal eo kollet e gannadiezh a beoc'h hag a garantez peogwir eo bet debret gant Indianed lontek. Ha gwelloc’h degemer a vo graet d’hon gweladennerien a-benn ur wech all?

       

 

GOULENNOÙ

1. Piv eo Yann ar C’halvez hag Alan Keromnes?

2. Petra a reont evel micher?

3. Abaoe pegeit emaint o studiañ an dud-se?

4. Pegeit int bet er janglenn?

5. Penaos e ouzomp o istor souezhus?

6. Perak o doa bet c'hoant da vont da weladenniñ an Indianed?

7. Penaos e oa aet ar Vretoned da vro an Indianed?

8. Pegeit e oa padet o beaj war ar stêr vras?

9. Perak o doa aon

10.Fall e oant bet degemeret?

11.Gallet o doa goulennata an Indianed diouzhtu, kenkent hag erruet?

12.Penaos e oa kroget an istor?

13.Perak e oa spontet an Indianed?

14.Laouen e oa ar strobineller?

15.Petra en doa gourmemennet ober?

16.Debret en doa ar strobineller ivez?

17.Pelec'h emañ an eskern? Perak?


 

BEAJ DA ROAZHON

 

        Danevell beaj ar Pempvet Klas -B eus Skolaj Gwengamp da Virdi Breizh Roazhon, graet gant Herve Penneg, 13 vloaz, daneveller neptu.

 

LUN

        Emañ hon c'hlasad o vont da Roazhon dimerc'her da weladenniñ Mirdi Breizh.

        Emañ Enora Pennc'hoad o vont d'azezañ em c'hichen er c'harr-boutin. Degas a raio Ouest-France he zad ganti, abalamour dimp da gaout un tamm buhez prevez e-kerz ar veaj.

 

MEURZH

        Ur gentel hon eus bet diwar-benn Mirdi Breizh gant an Dimezell Milin-Keravel, hon c'helennerez istor. Lavaret he deus e oa "ur gwir deñzorva eus oberiadurioù Mab-Den". Ne oa den o selaou. An holl a oa o sellout  penaos e lakae he dorn war he bronn gleiz bep tro pa veze o komz gant an treflamm.

 

MERC'HER

        2 eur

        Distro omp eus Roazhon. Ar blenier zo bet gwallskoet gant droug ar gourhent war ar gourhent. Ha me zo bet re skoet evit gallout danevelliñ hon devezh en un doare spis ha speredek.

 

YAOU

        Marteze e vo goulennet ouzhin gant ar skol un danevell sklaer ha resis eus pezh zo c'hoarvezet e-keit ma oamp o vont eus Gwengamp da Roazhon hag o tont en-dro, hag e-pad ma oamp eno ivez. Den ebet n'hallfe hec'h ober gwelloc'h egedon. Enora, ha hi leun a berzhioù mat a-hend-all, n'he deus ket nervioù dir eveldon.

 

HON BEAJ DA ROAZHON.

7 eur 00: Savet omp e-barzh ar c'harr-boutin.

7 e 05: Debret ma adlein ganin, evet ur voutailhadig soda digalori.

7 e 10: Harpet ar ar c'harr-boutin dre ma oa klañv Ronan Jegou.

7 e 20: Harpet ar c'harr-boutin evit leuskel Anna Kerangwiader da vont d'ar gablotoù.

7 e 30: Kuitaet ar skol.

7 e 35: Distro d'ar skol da gerc'hat sac'h-dorn an Dimezell Milin-Keravel.

7 e 40: Krog ar blenier da gaout un emzalc'h iskis.

7 e 45: Harpet ar c'harr-boutin. dre ma oa klañv Ronan Jegou adarre.

7 e 55: Tostaet ouzh ar gourhent.

8 e 00 :Harpet ar c'harr-boutin, ar blenier o c'houlenn paouez da dennañ an teod ha d'ober ardoù fall d'ar vlenierien kirri-samm gant hon bizied hag hon divrec'h.

8 e 10: Aet ar blenier en gouez, nac'het gantañ bleniañ war ar gourhent "ma ne zeu ket a-benn ar gelennerien daonet  eus ar vugale".

8 e 20: An Dimezell Milin-Keravel a zeu a-benn da lakaat  an holl d'azezañ.

8 e 25: Aet war ar gourhent.

8 e 30: An holl o kanañ "Son ar Chistr ", son kanet gant Alan Stivell.

8 e 35: An holl o kanañ "Son ar Staot", savet gant ar 4vet klas B.

8 e 45: Ar blenier a ra d'ar ganerien paouez, gant e vlejadennoù.

9 e 15: Gwelout a reomp ar blenier, harpet en ur stal-tireoul, o lonkañ ur voutailhadig hini kreñv a oa e godell e borpant.

9 e 30: Emañ Ronan Jegou o skignañ barrennoù chokolad laeret gantañ er stal-tireoul. An Dimezell Milin-Keravel a zibab un tamm chokolad gant kraoñ-kelvez. Me hag Enora ne fell ket dimp debriñ traoù laeret gant un den ken doñjerus ha Ronan Jegou.

9 e 40: Klañv Ronan Jegou er bus.

9 e 50: Div blac'h e-kichen Ronan Jegou zo klañv ivez.

9 e 51: Nac'het gant ar blenier harpañ war ar gourhent.

9 e 55: An Dimezell Milin-Keravel a c'holo an dislonkadennoù gant pajennoù he c'haier-beaj.

9 e 56: An Dimezell Milin-Keravel klañv evel ur c'hi. Lakaat a ran ma brec'h war skoaz Enora rak riv he deus gant ar prenestroù digor-bras.

10 e 30: Gorrekaat a ra ar c'harr-boutin gant al labourioù zo war an hent.

11 e 30: Savet kann etre ar baotred war an azezenn a-drek pa dostaomp ouzh penn ar gourhent.

11 e 45: Echu gant ar c'hann. Kavet louzoù ha merkurokrom gant an Dimezell Milin-Keravel. Torchañ a ra ar frioù gwadek hag ober a ra war-dro goulioù ar re c'hloazet. Ronan Jegou e pinijenn e-kichen ar blenier.

11 e 50: Sac'het ar c'harr-boutin tre dirak panell kêr Roazhon.

11 e 55: Trouz gant ar vugale, hini ebet gant ar c'heflusker. Ar blenier zo krog ur barrad elvaj ennañ.

12 e 30: Ar c'hlasad zo o kerzhout da vont da gemer ur bus all da vont betek kreiz-kêr. Ar blenier zo chomet da sakreal gant e garr-boutin.

13 e 00: Ar c'hlasad o kerzhout eus an Ti-Post-kreiz betek ar Mirdi.

13 e 15: An Dimezell Milin Keravel o stekiñ ouzh dor ur medisin da c'houlenn digantañ ober ur sell ouzh empenn Ronan Jegou buan ha buan. Emañ ar bredvezeg o paouez mont da zebriñ merenn, siwazh.

1 e 30: Aet ar c'hlasad er Mirdi. Herve Penneg hag Enora Pennc'hoad fromet gant nerzh hêrezh ar Sevenadur Hollvedel. Ar re all o redek evel sodien, o c'hoarzhin dirak an delwennoù tud noazh hag oc'h ober ardoù fall d'ar warded.

2 e 15: An Dimezell Milin-Keravel war-nes semplañ.

2 e 16: Herve Penneg o c'hervel rener skolaj Gwengamp war-goust ar skol. Emañ ar rener e Roazhon, en ur vodadeg e ti ar Rektor ha n'haller ket e zirenkañ.

3 e 00: Emañ gwarded ar mirdi o c'hronnañ skolidi ar Pevarvet B hag ouzh o lakaat da goazezañ war ar skalieroù.

3 e 05: Touristed saoz o c'hronnañ Herve Penneg da dennañ e boltred en ur lavarout eo "ur paotrig koant".

3 e 15: Gwelloc'h an traoù gant an Dimezell Milin-Keravel: kemer a ra penn un droiad da weladenniñ kêr gant ar c'hlasad.

4 e 00: Ronan Jegou a lamm en ur foz leun a zour "peogwir en deus poan-dreid". Gleb-teil eo dilhad an Dimezell Milin-Keravel.

4 e 30: Ronan Jegou o vont diwar wel, "da glask ur stal levrioù-revr" emezañ.

4 e 35: Erruet ar boliserien, laket ac'hanomp en ur c'harr-polis, kaset da di-kreiz ar bolis, ha graet d'hon c'harr-boutin dont d'hon c'herc'hat. Galvet ganto hon zud, da reiñ dezho da c'houzout e vijemp diwezhat. Barradoù elvaj gant Anna Kerangwiader. Enora Pennc'hoad a lavar d'an Dimezell Milin-Keravel eo ur vezh leuskel bugale gant kelennerien evelti. Prest eo an Dimezell Milin Keravel da guitaat ar vicher.

6 e 00: Kavet Ronan Jegou en ur stal levrioù-revr. Tamallet outañ bezañ laeret koavon da lakaat e ibil da devaat ha daou "hilliger".

7 e 00: Hon c'harr-boutin o kuitaat an ti-polis gant poliserien war o marc'hoù-tan dirakomp hag a-drekomp.

7 e 30: Kimiad diouzh ar marc'htanerien.

7 e 35: Ar blenier o c'houlenn digant Enora Pennc'hoad lakaat urzh.

7 e 36: Enora Pennc'hoad a lak urzh.

8 e 00: An Dimezell Milin Keravel zo krog da skrivañ he lizher dilez.

8 e 30: Kleñved ar gourhent krog er blenier adarre.

8 e 40: Degouezhet er skol. Ar pneuioù tomm-berv o tivogediñ. Ar c'hlasad gant ar c'hwezenn yen, o krenañ gant ar spont. An Dimezell Milin Keravel ambrouget d'ar gêr gant ar rener a zo o paouez distreiñ eus Roazhon gant an tren. Tud ar skolidi o vont en gouez. Ar blenier tamallet gant ar bolis.

 

YAOU (adarre)

        Barradoù anken am bez pa soñjan e kêr Roazhon, er sevenadur pe er gourhent. Tud Enora a sav klemm a-enep d'an holl re o deus kemeret perzh er veaj. Ar rener a lavar ne oa ket ganimp.

 

GWENER

        Ar rener a ro meuleudi din ha da Enora en abeg d'hon ferzhioù "gwir renerien, heñvel outañ". An Dimezell Milin Keravel zo kouezhet klañv. An holl veajoù-skol zo bet nulet.

        Ar boliserien o deus dilezet ar c'hargoù-tamall a-enep ar blenier, "peogwir ez eus bet atahinerezh spontus a-berzh tud zo", emezo. Ar stal-levrioù-revr he deus tennet he c'hlemm ivez war zigarez eo ur bugel eo Ronan Jegou a-hervez. Gaou, a laran-me! Ronan Jegou n'eo ket bet ur bugel gwech ebet.

 

SADORN

        Ar rener en deus lennet ma danevell diwar-benn hon beaj da Roazhon. Div notenn vat am eus bet evit se.

 

SUL.

        Hervez ar c'heleier er skinwel ne vo ket degemeret klasadoù e Mirdi Breizh ken. Berzet frouezh ar sevenadur ouzh ar yaouankiz. Da belec'h emaomp o vont? Mezh am eus evit ma bro!

 

        ( Treuzskrivet diwar ur pennad eus "The Secret Diary of Adrian Mole", gant Sue Townsend)

 

 

GOULENNOÙ

1. Gant piv ha diwar-benn petra eo savet an danevell?

2. Perak e tegaso Enora ur gazetenn?

3. Perak ne oa den o selaou kentel ar meurzh?

4. Perak n'eus den a c'hallfe danevelliñ gwelloc'h eget Herve?

5. Da bet eur o doa kuitaet ar skol?

6. Perak e oa harpet ar bus?

7. Fur e oa ar vugale er bus?

8. Perak e oa ar blenier o vlejal?

9. Petra en doa graet Ronan Jegou er stal?

10.Perak he doa riv Enora er bus?

11.Kann kriz a oa bet? Piv a oa kaoz?

12.Perak e oa diskennet ar vugale dirak panell kêr Roazhon?

13.Perak he doa stoket ar gelennerez ouzh dor ur medisin?

14.Da bet eur e oant aet er mirdi? Pegeit goude bezañ erruet e Roazhon?

15.Petra o doa graet ar vugale e-barzh?

16.Perak en doa klasket Herve gervel rener ar skolaj?

17.Petra o doa graet ar gwarded? Hag an douristed?

18.Petra en doa graet Ronan Jegou adarre?

19.Petra o doa graet ar boliserien?

20.Petra e oa soñjoù ar gelennerez?

21.Pelec'h e oa Ronan e-keit-se?

22.Piv en doa lakaet urzh er c'harr-boutin? Perak?

23.Perak e oa ar vugale o krenañ?

24.Perak ez eus tud o sevel klemm?

25.Piv en doa bet meuleudi? Gant piv? Perak?

26.Petra zo kemmet er skol? Perak?


 

AR PRIÑS HAG AR BAOUREZ

 

        (Kontadenn nevez, diwar ar mojennoù kozh hag an istor a-vremañ)

 

        Ur wech e oa ur priñs yaouank ha koant  a oa o chom pell ac'hanen, e kêrbenn ur rouantelezh, ur gêr vras ha pinvidik anezhi, enni bravañ tiez ha kerañ palezioù a c'halled gwelout er bed a-bezh. Ha palez ar priñs yaouank a oa an hini kaerañ anezho holl, rak laket e oa bet da sevel evitañ gant e dud, ar roue hag ar rouanez.

        En-dro d'ar gêr vras-se e oa fabourzhioù, enno tammoù lochennoù, ma veve tud ezhommek a ranke kiañ da c'honit an disterañ tamm kreun. Rak er gêr-se e oa pinvidik-mor ar re binvidik, tra ma chome paour-razh ar re baour.

        En unan eus al lochennoù koad ha kartoñs-se e oa ur plac'h yaouank pemzek vloaz, ar c'hoantañ plac'h yaouank a oa bet biskoazh er vro, a lavare an dud paour hec'h anaveze hag an dud pinvidik o devoa he gwelet.

        Ur beure e oa ar priñs o pourmen er marc'hallac'h ma oa ar goantennig paour o werzhañ pesked. Fromet e voe-hi gant ar c'haer ma oa ar paotr yaouank, gwisket en e zilhad priñs. Nemet droug a savas enni pa en klevas o klemm en abeg d'ar "c'hwezh flaer a beg ouzh peorien lous ar vro-mañ" ha pa c'hoarzhas e vignoned a oa gantañ.

        Distreiñ a reas d'he lochenn, mezhekaet ha konnaret holl, kâs ganti ouzh he faourentez hag ouzh ar binvideien. Diwar an deiz-se e krogas d'en em walc'hiñ mat ha d'en em soñjal don.

        Dont a reas da vezañ un dispac'herez c'harv, hag en he c'homzoù taer ne veze kaoz nemet eus "c'hwezh ar brein zo gant ar binvideien". Na pegen kaer e veze-hi neuze pa veze o prezeg evel-se d'an engroezioù! Ha dont a rae tud a-leizh d'he c'hlevout pa veze o komz diwar-benn pinvidigezh ha fallagriezh ar briñsed a vev didalvez war o bernioù aour ha na reont van ouzh poanioù an dud vunut a rank gwerzhañ c'hwez o c'horf evit prenañ o boued.

        Pa grogas an dispac'h er vro e redas ar priñs, hag ar rouaned e dud gantañ, da gemer ur c'harr-nij, da repuiñ en ur vro estren. Atav e kav ar re binvidik an tu d'en em dennañ eus an trubuilhoù. Eno e c'hortozjont ken e voe sioulaet an traoù, ha dimeziñ a reas ar priñs gant ur briñsez yaouank ha koant, ha pinvidik eveltañ, eus ar vro-se.

        Un toullad bloavezhioù diwezhatoc'h, marvet e dud en harlu, e voe aotreet ar paotr yaouank gant ar gouarnamant nevez da zistreiñ d'e gêrbenn, gant ma chomje hep enebiñ ouzh ar galloud nevez. Neuze en em gavas adarre gant ar plac'h yaouank paour ha koant: ne oa ket ken paour, na ken yaouank, na ken koant ken, nemet galloudusoc'h egeti ne oa ket e-touez ministred ar gouarnamant. Dimezet e oa gant ur marc'hadour pinvidik en doa skoazellet an dispac'h gant e arc'hant.

        Ac'hanta, mignoned a-walc'h eo bremañ ar priñs hag an hini a oa bet ur baourez. Gwelet e vez o bugale, hag int bihanik c'hoazh, o c'hoari a-gevret, hag o vont d'ar memes skolioù cheuc'h. Souezhus e vije komz hiziv eus dimeziñ merc'h ar priñs gant mab ar vinistrez. Met a-benn un toullad bloavezhioù ac'hanen, ne gavo den da lavarout.

 

 

 

GOULENNOÙ

1. Petore skrid eo hemañ? Perak?

2. Peseurt tud a oa er rouantelezh-se?

3. Pelec'h e laboure ar plac'h yaouank?

4. Petra a blijas hag a zisplijas dezhi pa welas ar priñs?

5. Petra ne blije ket d'ar priñs? Perak?

6. Petra a lakaas ar plac'h en he soñj?

7. Petra eo an dispac'h?

8. Perak ez eas kuit ar rouaned eus ar vro?

9. Ha trist e oa kement-se? Perak?

10.Petra e oa ar plac'h e diwezh an istor?

11.Petra a c'hoarvezo marteze hervez ar c'honter?


KER IS

 

 

        Pa vezer o vageal e bae Douarnenez e klever a-wechoù un trouz iskis o tont eus an dour: kleier kêr Is eo a zo o seniñ dindan ar mor.

        Marv eo kêr Is, ar gêr villiget, pell zo eo bet beuzet gant ar mor. Met bev eo he brud e Breizh penn-da-benn. Klevit ar vojenn.

 

 

UR GÊR VRUDET

 

        Gwechall e oa ur roue e Kemper, kêrbenn rouantelezh kozh Kerne.

        Gwechall gozh avat e oa roue Kerne o chom  e Ker Is, rak eno e oa e gêrbenn. Mogerioù tev a oa en-dro da gêr. Dorioù bras a oa ivez hag a veze digoret evit lezel ar mor hag al listri da zont e-barzh ha da  vont er-maez. Alc’hwezioù an norioù -se a veze atav gant ar roue en e gerc’henn, staget gant ur chadenn aour.

        Ur roue mat e oa ar roue kozh Gradlon. Hag ur gêr binvidik e oa Is.

        Met an dud eno ne oant ket mat evel o roue: drouk ha kriz e oa o c’halonoù, rak breinet e oant gant ar binvidigezh. Ar re baour n’o deveze netra da zebriñ ha ne veze roet netra dezho gant ar re binvidik. Lezet e vezent da vervel gant an naon e kornioù ar straedoù, debret e vezent gant ar chas a-wechoù. An ilizoù a chome goullo: ne soñje ket an dud e Doue. Ne soñje ar re gozh  nemet en arc’hant, hag  ar re yaouank nemet er plijadurioù: debriñ hag evañ, dañsal hag ebatal, setu petra e oa buhez tud Kêr Is.

        Ar skwer washañ a veze roet gant Dahud, merc'h ar roue, e verc'h nemeti, ur briñsez ha ne oa ket kaeroc'h ha ne oa ket gwashoc'h egeti e Kerne penn-da-benn. Ar roue a gare e verc'h, ha ne grede ket difenn outi ren ur vuhez diroll.

        Ur manac'h, anvet Gwenole, a gomze e straedoù kêr eus konnar ha kastiz Doue, met an holl a rae goap outañ. Lavarout a rae d'ar roue e oa aet skuizh Doue o welout ar pec'hed o ren e Kêr Is, hag e oa tost deiz an distruj hag ar marv evit ar bec'herien hag evit kêr Is.

        "Diwallit, rak tarzhañ a raio konnar Doue! Kofesait ho pec'hedoù a-raok na vo re ziwezhat!"

        Dahud avat ne rae forzh. Derc'hel a rae gant he buhez ebatoù diroll, hag ar yaouankizoù all d'he heul.

        Un deiz he doa aozet ur fest vras, a oa padet meur a zevezh ha meur a nozvezh,  gant arvestoù disakr e palez ar roue.

 

 

AR PRIÑS RUZ

 

        E-touez an dud a gemere perzh er fest-se e oa  ur priñs kaer ha hoalus, deuet eus broioù pell. Ruz e oa e zilhad evel an tan, du e zaoulagad evel an noz, flour ha c’hwek e gomzoù evel ar mel. Desket e oa war ar strobinellerezh, hag ar skiantoù hud, plijout kalz a rae da verc'h ar roue, ha reiñ a rae dezhi da dañva louzoù a lakae anezhi da goll he fenn. Dañsal a raent neuze an eil gant egile korolloù gadal ha diaoulek. Ha pa veze echu ar fest, pa save an heol, n'en em guitaent ket.

        Gwenole a c'houlennas digant Gralon lakaat ar gouelioù disakr-se da  baouez, met ar roue ne selaouas ket ar sant. Ha Gwenole neuze ha mont da embann er straedoù: "Paouezit gant an diroll! Dilezit ar plijadurioù! Emañ an distruj o tont warnomp". Met den ne selaoue. An holl a rae goap ouzh ar manac'h foll, trelatet gant ar relijion.

        E palez ar roue, e-pad ar fest, ne baoueze ket Dahud da zañsal gant ar priñs estren.

        "Ret eo din mont bremañ, eme ar priñs.

        -Chomit ganin c'hoazh, eme Dahud.

        -Ha petra a roioc'h din ma choman?

        -Pezh a garoc'h.

        Hag ar priñs a c'houlennas neuze:

        "Roit din, mar plij, alc'hwezioù skluzioù Kêr Is.

        -N'hallan ket, emezi, rak n'emaint ket ganin. Gant ma zad emaint, staget int ouzh ar chadenn en e gerc'henn.

        -Kemerit anezho!"

        Ha Dahud da sentiñ ouzh mestr he c'halon, ar priñs se en doa strobinellet anezhi evel un diaoul, hag a oa an diaoul e-unan marteze.

        Mont a reas-hi da laerezh an alc'hwezioù e-barzh kambr he zad a oa o kousket. Distagañ a reas ar chadenn aour a oa en e gerc'henn ha dont en-dro davet ar strobineller .

        Reiñ a reas an alc'hwezioù dezhañ ha kuitaat a rejont ar fest o-daou.

       

 

an distruj

 

        Gwenole, a oa o sellout dre ar prenestr ouzh an ebaterien, en doa gwelet Dahud o reiñ an alc'hwezioù, hag ar priñs o vont kuit ganto, a redas da zihuniñ ar roue.

        "Aotrou Roue, savit buan ha tec'hit. Milliget eo kêr Is. Emañ ar mor o tont warnomp, da zistruj ho kêr. Unan bennak  anavezet mat ganeoc'h he deus digoret ar skluzioù."

        Ha Gradlon o vont gant Gwenole da gemer daou varc'h da dec'hel kuit.

        War an hent e kavas ar roue e verc'h Dahud, liv ar spont war he dremm.

        "Tad, emezi, kasit ho merc'h ganeoc'h, me ho ped.

        -Gradlon, en anv Doue, lez an diaoulez-se da veuziñ," eme Gwenole.

        Ar roue avat a gemeras e verc'h Dahud gantañ war gein e varc'h.

        Met ar mor a rede buanoc'h egeto. Dour a oa betek pennoù-glin ar roue war e varc'h. Hag ar paourkaezh  aneval n'halle ket redek buanoc'h gant ar samm a oa war e gein.

        A-greiz -holl e tarzhas ur wagenn warno ha kas a reas Dahud ganti. Kenkent e voe gwelet ar mor o sioulaat.

        "Konnar Doue zo tavet gant marv ar bec'herez", eme ar manac'h d'an tad paour.

 

 

        Pa erruas Gradlon war an aod,  war ar Menez Hom, en doa kollet e verc'h Dahud hag e gêrbenn Is.

        Debret gant ar glac'har ez eas da vevañ da vanati Landevenneg gant Gwenole ha menec'h all.

        Hiziv e weler delwenn ar roue Gradlon dirak iliz-veur Kemper, kêrbenn nevez Bro-Gerne. D'e verc'h Dahud avat n'eus bet savet delwenn ebet.

 

 

GOULENNOÙ

1.     Petra a glever a-wechoù e bae Douarnenez?

2.     Eus pelec'h e teu an trouz-se?

3.     Pelec'h emañ kêrbenn Kerne? Pelec'h e oa gwechall?

4.     Petra a veze digoret ha serret e kêr Is? Gant piv e veze an alc'hwezioù?

5.     Piv e oa Gradlon? Un den mat e oa? Tud vat e oa tud kêr Is? Perak?

6.     Piv e oa Dahud? Ur plac'h vat e oa?

7.     Piv e oa Gwenole? Petra a lavare? Perak?

8.     Petra he doa aozet Dahud? Pegeit e pade?

9.     Piv a oa ivez er gouel? Eus pelec'h e teue? Petra a rae er gouel?

10.Petra a reas Gwenole? Hag ar roue ? hag an dud all?

11.Petra a c'houlennas ar Priñs digant Dahud? Petra a reas-hi?

12.Petra a reas Gwenole ha Gradlon neuze?

13.Petra a c'houlennas Dahud digant he zad? Petra a reas Gradlon?

14.Petra a c'hoarvezas neuze?

 


GOUDE AN EMGANN

 

             Ruz eo an oabl. Emañ an heol o vont da guzh.

             Klevout a ra Alan kloc’h un iliz o tintal, marteze en e benn, marteze du-hont en diamen.

             Digeriñ a ra e zaoulagad. Astennet eo war al lanneg, gant e zilhad brezel leun a wad hag a zouar.

        Klask a ra sevel en e goazez. Poan en deus en e benn. Un taol kleze en deus bet warnañ. Met un taol a-blaen e oa, ha kalet eo e dokarn, an tokarn graet dezhañ gant e dad, a zo gov e parrez Pleuigner. Badaouet eo Alan c’hoazh, met chañs vras en deus bet, rak n’eo ket gloazet. Gwarezet mat eo bet gant e roched stamm-orjal. N’eo ket e wad-eñ a zo war e zilhad, na war an douar.

.        

.                 An douar. Ruz eo ivez. Rusoc'h c'hoazh eget an oabl. Pell zo n'eus ket bet glav, ha disec’het e oa. Hiziv avat  ez eus bet roet dezhañ d'evañ. Dour n’eus ket bet, gwad kristen avat zo bet skuilhet.

.                 Kemer a ra e c’hoaf kouezhet en e gichen, ha gantañ e klask sevel en e sav. N’eo ket re aes. Gallout a raio kerzhout memes tra. Trugarekaat a ra Sant Alan, e sant paeron, ha sant Gwigner, sant e barrez, o deus eñ diwallet en emgann. A drugarez dezho eo n'en deus ket kollet e vuhez c’hoazh er brezel kriz-se.

.                 Divadaouiñ a ra a-nebeudoù.

             Krog eo da gerzhout, gant poan.

             E pep lec'h en dro dezhañ ez eus korfoù marv e-leizh: tud ha kezeg toullgofet mesk-ha-mesk, brec'hioù ha pennoù troc'het, bouzelloù dispaket ha kelien glas warno. Diwar ar bernioù kig gwadek-se e sav ur c'hwezhheugus.

             Gwelout a ra chas o tebriñ amañ hag ahont. Korfoù zo a fiñv c’hoazh, hag a glemm goustadik.

             Tremen a ra dirak ur soudard gall o hirvoudiñ dousik hag o pediñ en e yezh. O vervel emañ.

             Pelloc’h e klev daou zen o yudal. Saozon, a soñj Alan. Met n’eo ket evit kompren pezh a laront.

             Tremen a ra ur marc’heg d’an daoulamm en ur huchal:

             « Marv eo ar Bleiz! Trec’h eo Breizh! »

             Gouzout a ra Alan bremañ petra zo c'hoarvezet.

             Lazhet eo bet Charlez ar Bleiz, hag echu eo an emgann.

             Echu eo ar brezel ivez. Brezel an Hêrezh, a bad abaoe 1341, etre armeoù Charlez ar Bleiz ha hini Yann Monforzh a vo dug bremañ, sur eo.

             Tri bloaz warn-ugent hep peoc’h er vro zo echu hiziv, amañ, e-tal kêr an Alre. Hiziv an 29 a viz Gwengolo 1364, devezh sant Mikael.

             Kenderc'hel a ra Alan gant e hent trema ar c'hloc'h o seniñ.

             Buanoc'h ez a bremañ. Gallout a raio erruout e kêr a-raok an noz. Kan ha koroll a vo en Alre henozh, da lidañ trec'h an dug Yann.

 

 

UN TAMM ISTOR

             Gant Emgann an Alre eo e echuas Brezel an Hêrezh (1341-1365).

             E-pad pemp bloaz warn-ugent e voe brezel e Breizh etre Charlez Bleiz, harpet gant ar C'hallaoued, ha tiegezh Yann Monforzh, skoazellet gant ar Saozon.

             En emgann-se e voe lazhet Charlez ha dont a reas Yann da vez añ dug.

 

 

 

GOULENNOÙ

1. E peseurt mare eus an deiz emaomp?

2. Piv eo an daneveller hag oc'h ober petra emañ?

3. Penaos eo gwisket?

4. Perak en deus poan-benn?

5. Penaos eo an douar? Perak?

6. Perak e trugareka Sant Gwigner ha Sant Alan?

7. Perak ez eus ur c'hwezh heugus?

8. Oc'h ober petra emañ ar chas? Perak?

9. Peseurt trouzioù all a glever?

10.Petra zo echu? Perak?

11.Perak e vo kan he koroll en Alre?

12.Pegeit e oa padet ar brezel?

 


 

NAONED, AFRIKA

 

        « E Naoned, er marc’had, tralalala ... »

        Ar c’habiten Derriennig a gare kêr Naoned hag a blije dezhañ kanañ pa veze e-unan. Hiziv avat ne gare ket ken nag ar porzh na kêr an duged.

        O redek e oa dindan ar glav war-du karter ar baramantourien.

       

        Ul lizher a oa bet kaset dezhañ war vourzh e lestr. Diwezhat e oa bet roet dezhañ. « Ar c’habiten Derriennig a ranko bezañ ... »

        Un urzh e oa, ha ret e oa sentiñ. Ret e oa mont da selaou displegadurioù aotrounez pinvidikañ kêr Naoned. Tud a ouie gwelloc’h diouzh kreskiñ o berniad arc’hant eget diouzh mont war vor. Peadra da vezañ droug ennoc’h.

        Ha droug a oa ennañ. Droug ouzh e vistri, ha droug outañ e-unan, mevel doujus ar varc’hadourien binvidik-se a c’halle e lakaat da sentiñ evel ma karent.

        Ar mous en doa stoket ouzh dor e logell, ha roet al lizher: « ...  a ranko bezañ e ti ar Gompagnunezh ... da 9 eur diouzh an noz. »

        Ur c’hanod a oa o c’hortoz, ouzh al lestr.

        « E Naoned er marc’had ... »

        War e spered e oa chomet ar ganaouenn-se en doa klevet gant e vartoloded, n’en doa ket soñj ken pe eus Pennmarc’h pe eus lec’h all e oant.

        Marc’had, ya. Marc’had mezhus. Ret e vez d’an nen[1] ober traoù vil evit gounit e voued. N’eo ket evel se e wele ar vicher en e hunvreoù pa oa bugel, nag en e rambreoù krennard, pa veze o kerzhout a-hed an aod, e Tregastell, pe o pesketa e Ploumanac’h. Mezh en doa. Ha mezh en deus ar mor ivez?

 

        Edo ar glav o pilat ar prenester, oc’h aloubiñ ar banelloù. En tiez, serr o stalafioù, sachet o stignoù tev, e horelle flammenn ar c’hantolorioù.

        « Un aes a veaj, Derriennig. Arc’hoazh e kargot fuzuilhoù, kontilli, gwinardant, ha danvezioù[2], e Pembo. Leuskel a reot al loman e Sant-Nazer, lakaat ar stur a vabourzh, hag a-benn da aod Afrika. Ha tizh dezhi! Betek Gore[3], e-tal Dakar. Eno e tiskargot ho marc’hadourezh hag e adkargot, hep koll amzer. Ar buanañ e vo ar gwellañ, hag ar brasañ e vo ar gounid. Gouzout a rit pegen bresk eo marc’hadourezh Afrika. »

        Banne ar c’himiad a voe kinniget. Gwin porto e oa.

 

        Sevel an eor eta a raio lestr teirgwern ar c’habiten Derriennig pa darzho an deiz. Gantañ e tiskenno al Liger neuze, betek Pembo da gentañ. Ha goude, Sant Nazer, hag ar mor bras, betek Afrika. Betek enez Gore.

        Gore, enezennig dirak aod Afrika ha kêr Dakar. Ar brasañ kamp bodañ, berniañ, bac’hañ ar sklaved. Ar brasañ marc’had tud zo er bed, dalc’het gant ar C’hallaoued. Diwezhañ skeudenn Afrika evit kantmiliadoù a vorianed, karget evel loened, da vont da labourat, da c’hwezhañ, da giañ, da vervel en Amerika, evit reiñ d’ar re wenn sukr an Antilhez pe kotoñs Louziana.

       

        Diskarget e vo al lestr. Marc’hadourezh Breizh a vo gwerzhet d’ar vorianed o chom du-hont war an douar bras.

        Goude-se e vo adkarget dindan an heol gor. Gant daou c’hant ugent paotr ha kant ugent plac’h du. Tud yaouank, yac’h ha kreñv. Kelc’hioù houarn en o c’herc’henn. Treid hualet, brec’hioù ereet. Staget, chadennet. Daou wiskad anezho a vo laket el lestr.

        Ret e vo hastañ buan da gas ar gargad sklaved-se da Enez Martinik. Atav e vez morianed klañv war vourzh, atav e varv un nebeud anezho, ken tomm e vez an aer e-barzh al lestr, ha ken fall e vez ar boued a vez roet dezho. Pa n’en em lazh ket unan bennak ouzhpenn, deuet foll gant an dic’hoanag.

        Koll arc’hant a vez neuze. Nebeutoc’h a sukr hag a rom a vez gallet prenañ, ha bihanoc’h e vez ar gounid pa vez gwerzhet ar pourvezioù e kêr Naoned. Ha piv a glev e begement[4] gant ar baramantourien neuze?

        Ar c’habiten Derriennig evel just.

       

        "Ar wech diwezhañ din", emezañ outañ e-unan, pa oa o tont e-maez an ti.

        Ar memes tra en doa lavaret, er wech diwezhañ.

 

 

UN TAMM ISTOR

        En 18-vet hag en 19-vet kantved e voe 1800 beaj o vont eus Naoned da aodoù Afrika pe Amerika evit kenwerzh ar re zu. Etre 12 ha 14 milion a dud a voe kaset eus Afrika da Amerika. Gant ar Saozon (41,5%), ar Bortugaliz (29,3%), hag ar C’hallaoued (19,2%) dreist-holl e veze graet ar c’henwerzh-se. Gant listri eus Naoned e voe graet 45% eus ar beajoù o tont eus ar Stad C’hall. Eus porzhioù all eus Breizh, an Oriant ha Sant Malo, e voe  un toullad ivez.

        E 1789 e oa bet anavezet Gwirioù Mab-Den er stad c’hall. D’ar re wenn hepken avat.

        5 bloaz goude, e 1794, e voe anavezet d’ar re zu ivez gant ar Goñvansion Vroadel c’hall. Gant Napoleon avat e voe adsavet ar sklavelezh e 1802. Sklaved o doa ezhomm c’hoazh ar C’hallaoued en inizi. Evit ar sukr dreist-holl. Stag e oa ar sklavelezh ouzh labour an douar (ar sukr en Antilhez, ar c’hotoñs er Stadoù Unanet, ar c’hafe e su Brazil) hag ar mengleuzioù er c’hevandir amerikan: al labourioù kalet-se na felle ket d’ar re wenn ober a veze graet gant ar sklaved du.

        Berzet e voe ar sklavelezh en trevadennoù gall a-benn ar fin e 1848 gant ar Gouarnamant Republikan nevez. Koulskoude, e 1859, e voe ul lestr c’hoazh o kuitaat Naoned evit ar c’henwerzh tric’hornek-se.

 

GOULENNOÙ

1. Piv eo Derriennig? Pelec'h emañ?

2. Petra a blije dezhañ?

3. Petra a oa o kanañ? Digant piv en doa desket?

4. Da belec'h e oa o vont? Perak?

5. Ouzh piv en deus droug? Perak?

6. Petra zo mezhus? Perak?

7. Petra a raio e Pembo?

8. Petra zo e Gore?

9. Petra a raio pa guitao Gore?

10.Gant petra e tistroio da Naoned?

11.Pe anv a vez graet ouzh ar c'henwerzh-se? Perak?

12.Petra a rae ar vorianed en Amerika?

13.Petra a c'hoarveze a-wechoù e-pad ar beajoù?

14.Gant piv, ha perak, e kleve Derriennig e begement?

15.Pet gwech, ha pegoulz,  e voe echuet gant ar sklavelezh war zouaroù ar Republik C'hall? Perak?

16.Daoust hag echu e oa gant ar c'henwerzh-se neuze?


 

MILINEREZ AET DA LADY

 

        Anavezet mat eo istor Mari Manac'h e kostez Benac'h hag e Bro Dreger penn-da-benn. Merc'h ur miliner paour  e oa, ha deuet e oa da vezañ un itron binvidik a zimezas gant roue an nikel.

 

        Ganet e voe Mari Manac'h d'ar 5 a viz C'hwevrer 1869 e parrez Benac'h, e Prad Gwegan, en ur vilin vihan a oa d'ar familh Manac'h, war ar stêr Leger. Pemp bugel a oa, ha paour e oa he zud.

        En amzer-se ne veze ket skoazell da c'hortoz a-berzh ar stad, nemet ur wech bennak e veze un tamm aluzon digant an dud pinvidik, pa garent diskouez un tamm madelezh, evel ar familh Faucigny-Lusinge, noblañsed uhel ar barrez, a oa perc'henned kastell Koad an Noz.

 

        Bugaleaj Mari a voe paour hag eürus eta war lez ar stêr Leger. E brezhoneg e voe savet, evel ar vugale all, hag evelte e teskas galleg er skol. Kreskiñ a rae he c'hoantiz ivez, meulet e veze he c'hroc'hen sklaer, ha treiñ a rae warni selloù ar baotred.

        D'he c'hwezek vloaz ez eas d'ober ur veaj da Baris gant amezeien a oa o vont da obidoù Victor Hugo. Trenioù marc'had-mat a oa bet aozet gant ar gouarnamant evit tud ar proviñsoù pell, evit ma c'halljent estlammiñ ouzh pompadoù ar Republik. Pa zistroas d'ar gêr e komprenas n'hellje ket he buhez bezañ heñvel ken.

        Kenkent ha ma c'hallas e klaskas labour e Gwengamp hag e Sant Brieg. Tapet ganti he 18 vloaz ez eas da glask fortun da Baris. Ha kavout a reas, a drugarez d'he c'hroc'hen gwenn ha flour a blije kement d'ar wazed.

       

        Da gentañ e werzhe bleunioù war ar straedoù. Goude e voe patrom al livour Carolus Duran.

        E 1883 e oa o tañsal e korolladeg Quat'z Arts, a oa bet er Moulin Rouge. Sarah Brown e oa hec'h-anv-leurenn, ha gwisket e oa ken berr ma'z eas ur senedour da glemm dirak ar prokulor.

        Er memes bloavezh, e kerz ur goan ma oa bet pedet gant ur mondian, e asantas ober tro ar sal, noazh, war choug ur c'hlaoustreer, ha kondaonet e voe da zaou viz toull-bac'h. Ur vuhez diroll a rene neuze, arc'hanterien vras ha priñsed e-leizh oc'h ober al lez d'ar vaouez kaer ha pinvidik a oa anezhi.

        Bevañ a reas meur a vloaz gant un den, ur mell gwaz kreñv he doa kavet e koc'hu Paris, Simon Gugenheim, eus ur familh Amerikaned pinvidik-mor a zimezas ganti e 1897 e Londrez. Gantañ ne voe ket pell o vestroniañ yezh Shakespeare: abaoe ur pennad e oa krog d'he deskiñ gant he darempredoù kabared.

        Troet he gwaz da lonkañ avat, hag eñ taget gant an drougskevent ouzhpenn, e varvas en ospital Bournemouth e 1900, da zeiz an Nedeleg. Leuskel a rae war e lerc'h ur wreg azeulet ha meulet gant ar vondianed hag ar  riboterien, e Paris kenkoulz hag e Londrez.

        31 bloaz e oa Mari Manac'h, o vevañ e Londrez (n'ouzer ket penaos). Mrs Symons a veze graet anezhi, ha kas a rae arc'hant bep ar mare d'he zud da Venac'h.

        Daou vloaz, war a seblant, a-raok marv he gwaz, he doa graet anaoudegezh e Bro-Saoz gant Antoine d'Orléans, a oa mab-bihan da Louis-Philippe, ar roue gall diwezhañ. Nevez dimezet e oa ar priñs gant ur briñsez a Vro-Spagn, Eulalia, c'hoar ar roue Alfonso XII. Dilezel e wreg a reas ar priñs evit ober war-dro ar Vreizhadez. Seizh vloaz e chomjont a-gevret, ha n'eo ket an arc'hant a vanke da Vari. E 1905 avat e trenkas an traoù: krog e oa Antoine da vont da  glask fred da lec'h all. D'an 13 a viz Gouhere 1906, e Paris, e tegouezhas Mari gant ar priñs  o tont er-maez eus ur stal m'en doa prenet ur prof evit e vestrez nevez. Terriñ he disglavier war gein an aotrou a reas Mari, ma savas klemm ar priñs, chifet e enor, dirak al lezenn, ha ma voe kondaonet Mari da baeañ 100 lur a dell-gastiz.

        Mont a reas Mrs Symons neuze da vro he bugaleaj en-dro, da dremen ur pennad-amzer. Goude marv he mamm avat e tistroas da Londrez e-lec'h m'he doa graet anaoudegezh gant tud a bouez, ha dreist-holl e-touez pennoù bras al Liberal Party. Un devezh e voe pedet d'ur garden-party e domani ar familh Mond. An aotrou Ludwig Mond, un den a orin alaman anezhañ, ur penn bras eus metou ar greanterezh, pinvidik-mor, en doa daou vab. Alfred a rae politikerezh gant Lloyd George, ar c'hembread a oa e penn al Liberal Party, ha Robert a oa ijinour ha kimiour.

 

        E 1922 e addimezas an Itron Symons gant Sir Robert Mond. A-benn neuze e oa deuet an ijinour da vezañ "roue an nikel", da lavarout eo ur penn embregerezh eus ar galloudusañ, hag unan eus ar pinvidikañ tud a oa en Europa, hag er bed a-bezh zoken.

        Miliardoù ha miliardoù en doa gounezet an aotrou-se dre werzhañ trinitrotoluen (TNT) e-pad ar brezel-bed kentañ. Sot e oa ivez gant istor Ejipt kozh, ha brudet e oa e-touez an istorourien, kement hag e metoù an arc’hant bras, pe hini an ijinerezh.

        O-daou e oant tremen 50 vloaz hag o chom e  Londrez. Unan eus pezhioù o zi a oa heñval ouzh sal-gibellañ palez ur faraon. Beajiñ a rae Mari gant he gwaz, da Baris ha da Vreizh. Prenet e oa bet gante Kastell Beg an Draonienn e Dinarzh, a vo anvet Kastell Mond. Ur vag-saveteiñ, anvet « Mai Manac’h », a voe profet gante da gêr Dinarzh. Un toullad kastilli ha manerioù a voe prenet e Bro-Dreger ivez: Keruhel, Koadiliav, Lanaskol e Plouilio, Kergozh e Sant-Efflamm, ha re all c’hoazh, a voe legadet diwezhatoc'h d’an nized ha nizezed. Gwelloc'h c'hoazh: gant he gwaz e voe degemeret Mari Manac'h  e lez roue Bro-Saoz.

 

        D'an 21  a viz Genver 1929 e voe prenet gant Robert Mond kastell Koad an Noz evit e wreg. Kastell an noblañsed Faucigny-Lusinge, ha 3000 devezh-arat tro-dro, a gouezhas neuze etre daouarn milinerez Prad-Gwegan a gase vioù ha laezh di gwechall pa oa plac'hig. Gwir pe c'haou? Lavaret e veze gant an teodoù fall e oa Mari merc'h d'ar priñs, ar perc'henn kozh, a oa bet ur merc'hetaer touet.

 

        E 1932 e voe anvet Robert Mond da lord.

        Festoù ha predoù a veze e kastell Koad an Noz, pedet e veze skrivagnerien hag arzourien, ha c'hoarioù breizhek a veze, gouren evel just. Predoù ar vugale er skol a veze paeet gant Lady Mond.

        Skoazellañ a reas he breur da vout maer. Met dre na oa ket aet e-barzh an eil gwech e fuloras Mari a-enep anoudegezh fall tud ar vro.

       

        Peogwir e kave re bell kastell Koad an Noz diouzh ar bourk e tivizas Lady Mond sevel ur c'hastellig er bourk end-eeun. Kenkent e voe kroget al labour. Tost echu e oa sevel ar mogerioù, ne vanke nemet an doenn ken, pa lavaras ur vignonez da Vari e oa marteze re dost ar c'hastell ouzh an hent. Pedet e voe ar vañsonerien an deiz war-lerc'h da zispenn ar mogerioù nevez ha da adsevel ar c'hastell un dek metrad pelloc'h. Hag a voe graet.

        Annezidi kentañ ar c'hastell avat a voe an Alamaned e e 1941. Pa voe echu ar brezel e adkavas Lady Mond he c'hastell, hag eno e varvas d'an 21 a viz Du 1949.

        Hervez a gonter he doa dibabet hec'h arched hec'h-unan, hag ez ae e-barzh bep noz. « Da welout hag-eñ on bev c'hoazh, » a gustume lavarout.

 

        Darev da gouezhañ en e boull e oa kastell Lady Mond e kreiz-kêr Benac'h, pa n'halle ket an ti-kêr paeañ evit adkemmpenn anezhañ. Ur peskva da studiañ pesked stêrioù Breizh a vo staliet e-barzh, gant skoazell-arc'hant a bep tu: digant ar rannvro, ar stad,  Europa. Siouloc'h annezidi e vint  eta eget ar re a gustume Lady Mond daremprediñ.

 

 

GOULENNOÙ

1. Piv e oa Mari Manac'h?

2. Pe anv all he doa pa zimezas gant roue an nikel?

3. Perak e voe savet e brezhoneg?

4. Petra a reas d'he zriwec'h vloaz?

5. Perak ez eas ur senedour da  glemm?

6. Petra a reas gant Simon Gugenheim?

7. Gant piv he doa graet anaoudegezh e Bro-Saoz?

8. Perak e kase arc'hant da Venac'h?

9. Piv a zaremprede e Bro-Saoz?

10.Penaos e oa deuet sir Robert Mond da vezañ "roue an nikel"?

11.Petra a raent e Breizh?

12.Petra o doa prenet?

13.Petra a lare an dud? Perak?

14.Petra a veze e kastell Koad an Noz?

15.Petra a lakaas sevel? Perak?

16.Perak e voe dispennet?

17.Petrta a rae Lady Mond bep noz, a-hervez?

18.Petra zo er c'hastell bremañ?


 

AR VUHEZ A-RAOK AR SKINWEL

 

Daoust ha buhez a oa a-raok ar skinwel?

Setu ar goulenn a-bouez a rank an istorourien respont dezhañ.

 

 

        Ur Skwer Splann eus Chemed hag Ijin Mab-Den e servij an Denelezh

        Piv a lavaro biken ar madoberoù niverus skuilhet gant ar Skinwel war bennoù an dud? A bentoniadoù, re wir eo, war bennoù zo, gant nadozioù d'ober stamm war darn all marteze, met pep hini, bras pe vihan, en deus bet e lod, keta!

        A drugarez d'ar skinwel eo  ez eo bet troet paour kaezh keodedourien an holl vroioù, annezidi ar gouelec'hioù, koulz ha re Kreiz Breizh, da skinarvesterien, da lavarout eo tud desketoc'h, furoc'h, finoc'h, brokusoc'h, ijinusoc'h, kempouesoc'h ha yac'hoc'h, barrekoc'h da varn, muioc'h a skiant hag a veiz en o fennoù, eget biskoazh en istor (nemet marteze ur wechig ar bloaz, da Noz ar Wenn Gaouenn, a zo evel ma ouzoc'h, hervez ar c'hrennlavar, etre Mae ha Mezheven, ha c'hoazh e-pad pemp munut nemetken.

 

        Penaos e veved a-raok amzer ar skinwel?

        Lavaromp krenn: un amzer zo bet ma ne oa ket a skinwel.

        Gwelout a ran liv ar souezh war ho tremmoù ha disfiz e-leizh ho selloù.

        Diaes eo dimp hiriv, gwir eo, soñjal er mareoù-hont ma rene an deñvalijenn war ar bed, ma oa ar varbariezh en he gwashañ, ma oa ar pobloù o c'hortoz ar Mesiaz, ar Skramm Katodik Hollvedel.

        E-pad  bloavezhioù e voe lavaret ne oa buhez ebet war an douar a-raok amzer ar skinwel. Hiriv e c'hallomp dinac'h an teoriennoù-se. Rankout a reer lavarout didroidell koulskoude e oa truezus  ar vuhez evel ma weler war skeudennoù  hon zadoù-kozh.

 

        Er Ragistor.

        Kentañ tra a reas an Den war an Douar a voe kavout hir e amzer. Ma teuas c'hoant dezhañ da ijinañ ar skinwel. Prouennoù eus e strivoù a gaver er Ragistor end-eeun.

        Darn eus an dud a rae livadurioù ouzh ar mogerioù e keit ma veze re all o sellout. Gallout a reomp gouzout evel se e plije dezho chaseal mammouted ivez.

        Peurliesañ avat ne veze nemet ur skeudenn da welout, hag ouzhpenn ne fiñve ket. Heuget gant an treut ma oa ar programmoù, ne voe ket kaset pelloc'h an arnod, evit gwashañ damant ar mammouted just a-walc'h, rak peoc'h ebet n'o devoe ken.

        Ar paour-kaezh loened bras-se n'hallent ket sellout ouzh abadennoù war vuhez al loened na prenañ skiant evit en em ziwall diouzh ar chaseourien. Ken dizesk e oant ma ne oant ket bet gouest da stourm ouzh tud naonek o chaseal gant tammoù koad ha tammoù mein. Se zo kaoz e voent diouennet buan.

        C'hwitet o deus ar mammouted war an arnodenn istor he dije roet tro dezho da vezañ filmet ervat ha da dremen en abadennoù evel "Loened hon mignoned" pe e pennadoù bruderezh " Un tamm kig mammout hag e vin kreñv eveldout". Hep menegiñ ar filmoù bugale, "Gwennerc'h hag ar seizh mammout", Ur mammout ha kant", "Ar roue Mammout", hag all. Mantrus eo da lavarout, met anat eo ne zellezent ket ar chañs istorel a voe roet dezho.

 

        War an oaled

        Goude an devezhioù-labour, ne ouie ket an dud petra ober. Pa zeue an noz en em vodent en tiez, dreist-holl e-pad ar goañv. E tiegezhioù zo  e veze an dud o tibluskañ kistin en-dro d'an oaled. Enni e veze devet  un dra bennak a veze graet koad outañ, pe keuneud, hag a oa bet dastumet, charreet, troc'het, e-pad an deiz, ul labour kalet, ul lazh-korf diaes dimp da gompren er bed a-vremañ. Chom a rae an dud da sellout ouzh an tan e-pad eurvezhioù, rak ne veze kinniget  programm all ebet dezho.

        Neuze, war un ton trist, e komzent, eus relijion, politikerezh, pe brederouriezh, tra ma veze ar merc'hed o nezañ pe oc'h ober stamm, hag ar baotred o kalfichat koad en ur evañ chistr tomm pe "flip", hag ar vezventi a oa en he gwashañ, neket evel bremañ.

        Gwashoc'h avat a c'hoarveze a-wechoù:

       

        Mezh ar re gozh

        Ar re gozh ne gavent ket mann gwelloc'h d'ober eget terriñ pennoù ar re yaouank gant kozh kaozioù eus amzer o yaouankiz. Kontañ a raent gant ur blijadur glañvidik ar brezelioù kalet o doa bevet, evit lakaat ar yaouankizoù da heugiñ ouzh an armeoù.

        Ar skwer fall-se a roe kalon d'ar re all da gontañ sorbiennoù droch. A-wechoù zoken e veze kontet istorioù diwar-benn  laeron ha muntrerien, ken e sponte ar vugale rak prest e oant da grediñ; pe klevet e veze istorioù gant priñsed ha priñsezed, a lake ar paour kaezh merc'hed da hunvreal e-lec'h soñjal e labour an ti hag ar parkoù. Lod a veze ken trelatet ma c'hoantaent kuitaat ar gêr ha kavet e vezent goude war bavez ar c'hêrioù bras, o c'houlenn an aluzon pe o werzhañ o c'horf.

        Ar baotred ne blije ket dezho ar programmoù-se a veze gwelloc'h gante pilat o gwragez, pe lazhañ o bugale a veze niverus en amzerioù-hont. Darn anezhe zoken, hervez ar mojennoù zo deuet betek ennomp, a zebre o bugale pa veze an naon o ren er vro.

       

        Betek lenn ha genel bugale!

        Darn eus an dud a oa erru ken skuizh gant o buhez ma klaskent kemm an traoù ha ma en em lakent da lenn levrioù. Evit gallout ober kement-se e rankent poaniañ da zeskiñ goude o devezh-labour, ken e kollent ar gweled tamm-ha-tamm. Evel kastiz e vezent kondaonet da  zougen lunedoù divalav evit kenderc'hel gant o obererezh. Evit mirout ouzh o merc'hed da lenn e ranke o mammoù o spontañ gant frazennoù evel-hen: "Ma krogez da lenn hiriv e vo ret dit gwiskañ lunedoù hag e vi ken divalav ma sponti ar brini". Ur c'halz eus ar re-se a yae da leanezed, ur vicher roet d'ar merc'hed na gavent ket da zimeziñ.

 

        Tud all zoken a rae bugale a-leizh, ken ne ouient ket petra ober gante. Gwelet e veze kanfarded er parkoù o vaesa ar saout, o kutuilh bleunioù, o tifoupañ neizhioù, o c'hoari patati, krigi-raden pe me 'oar, c'hoarioù ragistorel ma'z eus, a ziskouez mat pegen isdiorroet e oant, hep Lego, Barbie, Fisher Price, Playmobil.

        Setu perak, er broioù diorroetañ,  e vezent laket abred da labourat er mengleuzioù.

        Ma save an dud ken abred ha goulou-deiz evit koll o yec'hed e labourioù skuizhus ha brevus ez eo peogwir ez aent da gousket ken abred ha serr-noz evit chom hep tremen nozvezhioù hir ha torr-penn.

 

        Gwashoc'h a oa c'hoazh.

        Hep ar skinwel ne ouie ket an dud peseurt amzer a rae, ken ne ouient ket penaos en em wiskañ. Ret e veze dezhe sellout dre ar prenestr, ouzh an oabl, ha klask divinout an amzer. Peogwir e fazient alies e vezent klañv, hag e varvent diwar gleñvedoù n'eus ket anezho ken a drugarez d'ar skinwel, evel an droug-skevent.

        Penaos e c'hallent gouzout pegoulz e oa darev an ed, pegoulz e c'hallent dornañ  nag ober gwin pe chistr, kement-se a hañval bezañ ur gwir vurzhud, un dra n'eus ket bet tu da zisplegañ c'hoazh.

        Peogwir ne veze ket matchoù mell-droad er skinwel e ranke an dud c'hoari o-unan. Met ne veze ket kement a dud o sellout, ne veze ket paeet ar c'hoarierien, ha ne oa ket bruderezh e-barzh ar parkoù. Ur bern arc'hant a veze kollet, ur vezh pa soñjer.

        Peogwir ne oa ket bruderezh ne ouie ket an dud petra prenañ. Evit aesaat dezho ar vuhez e veze ret kinnig ur soavon, unan  hepken, e-lec'h daou pe dri er stalioù. Gwashañ pezh a oa: ouzh  ar soavon e raent "soavon" hepmuiken, hep gouzout e c'hallent reiñ anvioù dishañval da bep hini: Kadom, Yoplait, Pampers. Skrijañ a reer pa soñjer e oa ken isdiorroet hon hendadoù, hag hon henvammoù, ma rankent kannañ o dilhad, keginañ, labourat o-unan.

        Ken dizesk e oant ma ne ouient ket petra e oa an dilabour.         Ouzhpenn-se ne ouient ket e peseurt bro e oant o chom. Lod a grede bout e Breizh pa oant e Frañs. Poent e oa ijinañ ar skinwel evit gallout gwelout Chirac ha Poivre d'Arvor bemdez da goulz koan ha Fañch Broudig ur wech ar sizhun da goulz merenn, evit deskiñ gwirionezioù chomet kuzhet ouzhimp keid-all.

 

 

GOULENNOÙ

1. Petra zo a-bouez gouzout?

2. Petra en deus graet ar skinwel?

3. Peseurt tud eo ar skinarvesterien?

4. Petra eo Noz ar Wenn Gaouenn?

5. Penaos e oa ar bed a-raok amzer ar skinwel?

6. Perak e voe ijinet ar skinwel?

7. Petra a rae tud ar Ragistor?

8. Perak n'eus ket mamouted ken?

9. Peseurt mad a c'halljent bezañ tennet eus ar skinwel?

10.Perak e veze graet tan?

11.Petra a rae an dud dirak an tan?

12.Perak e oa kalz labour gant ar c'hoad?

13.Perak e oa ar vezventi o ren?

14.Perak e veze torr-penn ar re gozh?

15.Perak e komzent eus brezelioù?

16.Perak e sponte ar vugale?

17.Perak ne oa ket mat an istorioù priñsed evit ar merc'hed?

18.Petra a rae ar baotred?

19.Perak e lenne an dud?

20.Peseurt efed a oa?

21.Petra a veze graet gant ar vugale?

22.Petra ne ouie ket an dud hep ar skinwel?

 


YEZHADUR

 

Présentation des principaux points de grammaire rencontrés dans les textes.

 

I.  DIAL GWREG

1.  Verboù.

-Le prétérit, temps du récit écrit: a c'houlennis; pa lavaras, ez eas; e chomas; pa voe;

-L'infinitif de narration: ha me da lenn; hag eñ ha mont

2.  L'action simultanée: en ur lenn, en ur ziskouez

3.  Le "possessif" utilisé comme pronom complémentdirect: diouzh e welout.

4.  An islavarenn-doareañ: la subordonnée circonstancielle:

      -temporelle: pa, e keit ma;

         -comparative: evel ma c'hallit krediñ

 

II. BUS

1.  Verboù:

Le plus que parfait, temps du récit parlé: bet e oan e kêr, evet em boa ...

2.  Araogennoù (prépositions): goulenn digant, kontañ da, nemet (nemedon, ...)

3.  Islavarennoù (subordonnées)

- amzeriañ (temporelles), stag (relatives), diskuliañ  (complétives);

-martezeañ (conditionnelles): ha pa + contitionnel.

4.  Anvioù lies (noms pluriels): divrec'h, divhar

5.  Ar raganv-renadenn (le pronom complément): ouzh ma gortoz = o c'hortoz ac'hanon

6.  Meizadoù (notions):

         -la volonté: fellout a ra dezho + verb

         -l'impossibilité: N'on ket evit krediñ an istor-se / N'hallan ket

         -faillir: darbet dezhañ + verb :

 

III. PESK EBREL

1. VERBOÙ:

         - présent, passé composé; imparfait et futur;

         - l’infinitif passé: bezañ gwelet

         - le conditionnel irréel du passé:  ... e c’hallje bezañ roet

2. ISLAVARENNOÙ

         - goulennata (interrogative)

         - amzeriañ: pa oan

         - martezeañ: ma’z eus unan

         - diskuliañ (complétive): gwir eo e oan ...; lavarout a ran on ..., ... em eus ... ; soñjet em eus e c’hallin ....

         - pa, ma, peogwir, evel ma, e-lec’h ma;

3. ARAOGENNOÙ (prépositions):

         - diouzh: diouzh ar beure, diouzh ar c’hiz,

         - e / e-barzh: soñjal e-barzh an arc’hant

4. A BEP SEURT

- le préfixe ad: adlakaat, adkas;

- le collectif: krampouezh, ur grampouezhenn;

         - le pronom an hini;

         - l’exclamatif pebezh+ nom: pebezh paotr!

 

IV. LONTEGEZH

1. Amzerioù: futur, passé.

         Le plus-que-parfait, temps du récit passé.

2. Islavarennoù:

         -avec pa  e keit ma, peogwir.

         -Complétives

3. Troiennoù (expressions): Abalamour da, a drugarez da

 

V. BEAJ DA ROAZHON

1. Amzerioù: présent, futur, conditionnel; présent d'habitude de bezañ et kaout; infinitif passé: bezañ laeret.

2. Le pronom COD: ouzh o lakaat da goazezañ.

2. Islavarennoù:

         -bep tro pa, e keit ma, dre ma, peogwir

3.Troiennoù.

-Expression de but: abalamour dimp da + verbe

-Laisser faire: leuskel da ober.

-Réussir à faire: dont a-benn d'ober.

-Faire faire : 1. ober d'ar ganerien paouez; 2. Lakaat da goazezañ.

-Restriction: ha hi ... a-hend-all.

- futur proche: war-nes + verbe

 

VI. AR PRIÑS HAG AR BAOUREZ

1. Verboù: le passé simple.

2. Le pronom complément:

         e,

         he: d'he c'hlevout

         en: pa en klevas

3. Le superlatif: bravañ tiez ha kerañ palezioù

4. Islavarennoù:

         ken e voe sioulaet an traoù

         gant ma chomje hep enebiñ

5. Meizadoù (Notions):

         -odeur: c'hwez ar brein

         -exclamatif: pegen + adjectif: pegen kaer

 

VII. KER IS

1. VERBOÙ

         -AMZERIOÙ. Présent et temps passés: -imparfait, plus que parfait, passé simple.

         -bezañ, présent et imparfait d'habitude; formes impersonnelles.

2. ISLAVARENNOÙ (subordonnées):

          temporelles, complétives, relatives.

3. ARAOGENNOÙ (prépositions).


-da:

    -ret eo dezhi ober ... ,

    -lezel  da ober ...,

    -paouez da ober,

    -lakaat ub. da ober udb.

-digant:

-goulenn digant ub ober udb,

-ouzh:

    -sellout ouzh ub

    -difenn ouzh ub. ober udb,

    -sentiñ ouzh ub,

    -ober goap ouzh ub,

    -bezañ staget ouzh udb

-nemet: e verc'h nemeti

 


4. A BEP SEURT

         -le réciproque: an eil ... egile

         -le réfléchi: en em guitaat

         -le superlatif: ar skwer washañ

 

VIII. GOUDE AN EMGANN

         Le vocabulaire est la réelle difficulté du texte.

1. Islavarenn-stag: subordonnée relative: ar pezh a lavaront

2. Verboù: présent, futur.

3. Meizadoù:

         -positions du corps: bezañ (mont) en e goazez, en e sav;

         -essayer de faire qqch: klask ober udb

         -incapacité: n'eo ket evit kompren

 

IX. NAONED, AFRIKA

1. Verboù: imparfait, futur, passé simple; le passif

2. Islavarennoù: pa, evel ma;

3.Meizadoù:

-Obligation: rankout a ra, ret eo dezhañ

-Colère: droug zo ennañ ouzh e vistri

-Le maximum: ar buanañ ar gwellañ.

-La dernière fois que je: ar wech diwezhañ din + verbe.

 

 

X. MILINEREZ AET DA LADY

1.Verboù: Le prétérit. Le passé d'habitude (a veze, o deveze).

Le passif: Manerioù a voe prenet

2. Anvioù-kadarn (substantifs): pluriel irrégulier : annezad annezidi

3. Islavarenn: evit ma.

4. Préfixe:-ad: addimeziñ, adkempenn, adsevel

5. Suffixes:

-enn: leurenn, toenn: noms d'objets féminins

-er: arc'hanter, merc'hetaer, miliner:  noms masculins

-erez: milinerez, noms féminins

-erezh: nom d'activité, masculin: ijinerezh, greanterezh, embregerezh

-our: arzour, livour, senedour, noms masculins

-va: peskva, nom masculin

 

XI. SKINWEL

1.  Verboù: imparfait d'habitude, passé simple.

2.  Islavarennoù:

      -temporelles: un amzer ma, mareoù ma; tra ma;

      -comparatives: evel ma; ken dizesk ma;

      -consécutives: ken e sponte; ma ( si bien que);

      -gant an treut ma;

      -relative négative: ar merc'hed na gavent ket

      - conditionnelles: ma'z eus

         -la subordonnée interrogative indirecte.

 


GERIOÙ

 


A

abadenn* (où): émission

abalamour da: à cause de; pour

abaoe: depuis

abeg: cause

a-benn: pour; dans, d'ici

a-benn ar fin: finalement

a-benn pegeit: dans combien de temps?

a-benn pegoulz: pour quand?

a-berzh: de la part de

a-bezh: entier

a-blaen à plat

a-bouez: important

ac'hanen: d'ici

ac'hanta: eh bien

adkas: renvoyer

adkempenn: réparer

adlein: goûter du matin

a drugarez da: grâce à

adsevel: rétablir

adtapout: rattrapper

a-enep : contre

aerlestr: aéronef

aesaat: faciliter

a-gevret: ensemble

a-gostez: de côté

a-greiz-holl: tout à coup

a-hed: tout le long de

a-hend-all: par ailleurs

a-hervez: parait-il

ahont: là-bas

alc’hwez(ioù): clé(s)

a-leizh: en nombre

aloubiñ: envahir

aluzon*: aumône

ambrouger: guide

amezeg (eien): voisin

anaoudegezh*: connaissance

a-nebeudoù: petit à petit

aneval: animal

anken: angoisse

annezad (-idi): habitant

anvet: nommé

arc'hanter(ien): financier

ardivink:machine

arnod: essai; -enn*: examen

arzour (ien): artiste

astennet: étendu

aotreet: autorisé

aour: or

aozañ: organiser

arallvedad: extraterrestre

ardivink:machine

ardoù fall: grimaces

arvest: spectacle

asantiñ: accepter

askorn (eskern): os

astennet: étendu

atahinerezh: provocation

a-vremañ: d'aujourd'hui

a-zehou: à droite

azeuliñ: adorer

azezañ : s’asseoir

azezenn*: siège

 

B

babourzh: babord

bac'hañ: emprisonner

badaouet: étourdi

bae: baie

bageal: faire du bateau

bag-saveteiñ*: bateau de sauvetage

banell*: venelle

barbariezh*: barbarie

barn: juger

barrad elvaj: crise de nerfs

beajour(ien): voyageur

ber: broche

berañ: couler

bern: tas; -iañ: entasser

berzañ: interdire

beuzet: noyé

bev: vivant; -añ: vivre

biken: jamais (futur)

biskoazh: jamais

biskoazh kemend-all: pas possible!

biz(ied): doigt

blejadenn*: beuglement

blenier: chauffeur

bleunioù: fleurs

bodañ: réunir; -adeg: réunion

boest*: boîte

botoù-ruilh: patins à roulettes

bourzh: bord (de navire)

bouzar: sourd; us: assourdissant

bouzelloù: boyaux

bran* (brini): corbeau

brec’h*: bras

bredvezeg: psychiatre

brein, breinet: pourri

breizhat: breton

bresk: fragile

brevus: éreintant

brezel(ioù): guerre

broad*: nation; -el: national

brokus: généreux

bronn*: sein

brud: réputation

bruderezh: publicité

brudet: célèbre

bugaleaj: enfance

bugel: enfant

buhez*: vie

burzhud: miracle

 

CH

chadenn*: chaîne

charreat: charroyer,transporter

chas:  chiens

chekenn*: chèque

chemed: savoir-faire

cheuc'h: chic

chifet: froissé

chom a-sav: s’arrêter

chom hep ober: ne pas faire

 

C'H

c'hoarvezout: se passer

c'hwek: doux

c'hwezañ: suer

c'hwez, c'hwezenn*: sueur

c'hwezh*: odeur

c'hwitout: rater

 

D

da gustum: d’habitude

dalc'hmat: toujours

damant: dommage

danevell*: récit; -er: narrateur; -iñ: conter

daonet: damné

daouarn: mains

daoulagad: yeux

(d'an) daoulamm: très vite

daoust ha: est-ce que

darbet dezhañ: il a failli

darempred: relation; iñ: fréquenter

darev: mûr; prêt

darn: part, certains

degas: apporter

degemer: accueillir

deiz war-lerc'h: lendemain

dellit (dellez): mériter

delwenn*: statue

Denelezh*: Humanité

derc'hel (dalc'h): continuer

desket: instruit

deuet da vezañ: devenu

devet: brûlé

devezh: journée

devezh-arat: demi-hectare

dial: vengeance

diamen lointain

diaoulek: diabolique

dibab: choisir

dibluskañ: éplucher

dic'hoanag: désespoir

didalvez: paresseux

didroidell: sans détour, franc

difenn: défendre

difoupañ: dénicher

digalori: sans calories

digeriñ (digor): ouvrir

digredus: incroyable

dihunet: réveillé

dilez: démission

dilezel: abandonner

dilhad: habits

dimeziñ (gant): se marier (avec)

dinac'h: refuser, nier

dinoaz: inoffensif

diorroet: développé

diouennet: exterminé

diouzh ar c'hiz: à la mode

dir: acier

direnkañ: déranger

diroll: dissolu, débauché

disakr: impie

disec’het: desséché

disglavier: parapluie

dishañval: différent

diskenn: descendre

dislonkadenn*(où): vomissure

dispac'h: révolution

dispac'her: révolutionnaire

dispakañ: déballer

dispar: extra

dispign: dépenser

displegañ: expliquer

disterañ: moindre

distruj: destruction

divac'hagn: non estropié

divadaouiñ: revenirà soi

divalav: laid

divi: fourbu

divinout: deviner

divizout: décider

divhar*: jambes

divogediñ: fumer

divrec'h*: bras

diwall: protéger

diwar: de sur; à partir de

diwar wel: hors de vue

diwezhañ: dernier

dizesk: ignorant

dizrouk: pas méchant

dle: dette

domani: domaine

doñjerus: dégoûtant

dont e-barzh: entrer

dont a-benn (da): réussir (à); (eus): venir à bout (de)

dor*: porte

dornañ: battre

douarad (iz): terrien

dougen: porter

doujañs: respect

doujus: respectueux

dreist-holl: surtout

dres: juste

droch: stupide

droug: mal; colère

droug-kof: mal de ventre

droug-skevent: tuberculose

drouk: méchant

dug(ed): duc

du-hont: là-bas

 

E

ebatal: s’amuser, faire la fête

ebatoù: plaisirs

echedoù: echecs

ed: blé

(an) eil ... egile: l’un ... l’autre

e-lec’h ma: où

e-leizh: en quantité

e-keit ma: pendant que

e-kerz: pendant

e kostez: du côté de

embann: proclamer

embregerezh: entreprise

emgann: combat

empenn: cerveau

emzalc'h: conduite

end-eeun: même

en-dro da: autour de

enebiñ (ouzh): s'opposer (à)

en e boull: en ruines

en em dennañ (eus): se tirer (de)

en em gavout (gant): rencontrer

en em soñjal: réfléchir

engroez(ioù): foule

eno: là

en e goazez: assis

en e sav: debout

enklasker: enquêteur

en ur ober: en l'espace de

eor: ancre

eren (ere): lier

erruout: arriver

eskern: gw. askorn

estlammiñ: s'exclamer

estren: étranger

e-tal: près de

e-touez: parmi

eürus: heureux

evel-hen: comme ceci

evn(ed): oiseau

ezhommek: besogneux

 

F

fabourzh: faubourg

fallagriezh*: méchanceté

farsal: blaguer

fazi: erreur; -añ: faire erreur

fellout da: vouloir

feurmiñ: louer

filmaozer: réalisateur

fiñval bouger

flaer: puanteur

flammenn*: flamme

flour: doux (au toucher)

foz*: fossé

fri: nez

fromañ: émouvoir

fromadenn*: émotion

fuloriñ: se mettre en colère

 

G

gablotoù : WC

gadal: lascif

galloud: pouvoir

galloudus: puissant

gallout: pouvoir

ganet: né

garv: dur

gell: brun

genaoueg: imbécile

genel (gan): engendrer

gervel (galv): appeler

gevier ( ur gaou): mensonges

glav-pil: pluie battante

gleb: mouillé; g.-teil: trempé

gloazet: blessé

goaf: lance

godell*: poche

goleiñ (golo): couvrir

golo: enveloppe

gonit: (gonez): gagner

gor: chaud

gorrek: lent; -aat: ralentir

gouel: fête

gouelañ: pleurer

gouelec'h(ioù): désert

gouli: plaie

goullo: vide

goulou (gouleier): lumière; g.-deiz: aube

gourhent: autoroute

gouzout diouzh: s'y connaitre en

gov: forgeron

greanterezh: industrie

gwad: sang; -ek: sanglant

gwalc’het: habillé

gwallskoet: atteint

gward(ed): guarde

gwarezet: protégé

gwarizi*: jalousie

gwashañ: pire

gwashoc’h: pire (que)

gwaz(ed): homme

gwech*: fois

gwechall: autrefois

gweladenniñ: visiter

gweled: vue

gwenneg (gwenneien): sous

gwerennad*: verre

gwerzh: vente; -añ: vendre

gwir(ioù): droit

gwiskad: couche

gwiskañ: revêtir; -et: habillé

 

H

ha pa: même si

hantereur*: demi-heure

hañvalout: sembler

harlu: exil

harpet: arrêté

hendadoù: ancêtres

henozh: ce soir

heñvel: semblable

hepmuiken: sans plus

hêrezh*: héritage, succession

hervez: selon

heugiñ: horrifier; -us: horrible

hilligañ: chatouiller

hini kreñv: du fort

hirvoudiñ: gémir

hoalus: attirant, sexy

hud: magique

hollvedel: universel

horellañ: vaciller

hualañ: entraver

huchal: crier

huñvre: rêve; -al: rêver

 

I

ibil: cheville; sexe male

ijin: génie inventif; -añ: inventer; -us: inventif

ijinerezh: industrie

ijinour: ingénieur

iliz*: église

isdiorroet: sousdéveloppé

iskis: bizarre

 

K

kaer: beau

kaezh: pauvre ( tendre)

kalet: dur

kalfichat: taillader

kalon*: coeur; courage

kambr*: chambre

kanfard(ed): gamin

kann: bagarre

kannad: émissaire

kanndiezh*: ambassade

kannañ: laver le linge

kanod: canot

kantolor: chandelier

kaotigell*: confiture

kaouad: averse

kaoz*: cause; question (de)

kaozioù: racontars

karg* (où): charge

karout: aimer

karr (kirri): auto ; karr-boutin: autocar; karr-samm: camion

karter: quartier

kas: envoyer

kâs, kasoni*: haine

kastiz: châtiment

kavout: trouver

kazetenn*: journal

keflusker: moteur

kein: dos

kelc'h: cercle

keleier: nouvelles

kelien: mouches

kembread: gallois

kemend-all: autant

kemennadenn*: annonce

kempouez: équilibré

kenderc'hel: continuer

kenkent: aussitôt

kentel*: leçon

kenvroad (iz): compatriote

kenwerzh: commerce

keodedour(ien): citoyen

kêr*: la ville; kêrbenn*: capitale

kerc'hat: chercher

kerc’henn*: tour du cou

kêriadenn*: village

Ker Is: la ville d’Ys

Kerne: Cornouaille

kerzhout: marcher

keuneud: bois

kevandir: continent

kezeg: chevaux kiañ: souffrir

kimiad: adieux

kimiour: chimiste

kinnig: proposer

klañvidik: maladif

klasad: classe

klask: essayer (de)

klask fred: chercher affaire

klaoustre: pari; -er: parieur

kleier: v. kloc’h

kleiz: gauche

klemm: se plaindre

kleñved: maladie

klevout: entendre

kleze: épée

kloc’h (kleier): cloche

koant: joli

koantenn* belle

koantiz*: beauté

koavon: crême

koazez: séant, position assise

koazezañ: s'asseoir

koc'hu: halles

kofesaat: confesser

koll: perdre; perdant

komz: parole

kondaoniñ: condamner

konnar*: colère

konnar*: colère; -iñ: se mettre en colère

kont*: compte

kontadenn*: conte

kontañ: raconter

korf: corps

korn: coin

koroll: danse, -adeg*: bal

kouezhañ: tomber

koulz: aussi bien

kraban(où): griffe

krampouezhti: crêperie

kran: chic

kraoñ-kelvez: noisettes

krediñ: croire; oser

kregiñ: commencer

krenañ: trembler

krennard: adolescent

kreskiñ: croître

kreun: croute

krigi-raden: crochets de fougère

kristen: chrétien

kriz: cruel

kroc'hen: peau

krog da: commencé à

krog e: accroché à

krozal gronder

kuitaat: quitter

kutuilh: cueillir

kustum: habitué

kustumañ: avoir l'habitude de

kuzhat: cacher

 

L

laer(on): voleur

laerezh: voler; (se) dérober

lakaat: mettre

lanneg*: lande

lazhañ: tuer

lazh-korf: labeur

leanez*(ed) nonne

legadiñ: léguer

lêr: cuir

leun: plein

leurenn*: scène

leuskel (laosk): laisser

lez*: rive

lezel: laisser

lezenn*: loi

lidañ: célébrer

livadur: peinture

livour: peintre

lizher (lizhiri): lettre

lochenn*: cabane

lochore: dadais

lod: part

logell*: cabine

loman: pilote

lonkañ: avaler; boire (péj.)

lontegezh*: gloutonnerie

lontek: glouton

lous: sale

louzoù: plantes; médicaments

lufr: poli, brillant

lur: franc

 

M

ma: si; ma’z eus: s’il y a

Mab-Den: l'Homme

madelezh*: bonté

madoberoù: bienfaits

maesa: garder

malañ: moudre

manac’h (menec'h): moine

mankout: manquer

mann: rien

mar: doute

marc'hadour: marchand

marc'hadourezh*: marchandise

marc'hallac'h: place du marché

marc'heg: cavalier

marc'h-tan: moto; er: motard

marv: mort; marvet: mort

mav: gai

meiz: intelligence

mel: miel

mell-droad*: football

menegiñ: citer

mengleuz*(ioù): mine

merc’h*(ed): fille; -eta: draguer; -etaer: coureur de jupons

mervel (marv): mourir

mesk-ha-mesk: pêle-mêle

mestroniañ: maitriser

metou: milieu

meuliñ: louer; -eudi: louange

meur (a) : plusieurs

meuriad: tribu

mevel: valet

mezh*: honte; -us: honteux

mezhekaet: honteux

mezventi*: ivrognerie

micher*: métier

mil boan: mille peines

milin*: moulin

miliner (ez*): meunier

milliget: maudit

mirdi: musée

mirout: empêcher

moc'haj: cochonnerie

moereb*: tante

moger*: mur

mondian: richard

mojenn*: légende

mont da guzh: se coucher (soleil); m. e-barzh: être élu; m. en gouez: se mettre en colère

morian(ed): nègre

morzhol: marteau

mouk: mauve

muntrer: meurtrier

munut: minute

munut: menu

 

N

nac'h: refuser

nadoz*(ioù): aiguille

naon: faim; -ek: affamé

nec'het: inquiet

neizh(où): nid

nemet: sinon

nemeti: qu’elle, unique

nemetken: seulement

neptu: neutre

ne ra forzh: elle s’en fiche

nervioù: nerfs

nevez zo: récemment

nezañ: filer (laine)

niverus: nombreux

noazh: nu

noblañs (ed): noble

nulañ: annuler

 

O

oabl: ciel

oaled*: foyer

ober goap: se moquer

oberiadur: oeuvre

ober van (ouzh): se soucier de

obererezh: activité

obidoù: funérailles

orin: origine

ouzhpenn: plus de

 

P

padout: durer

palez: palais

panell: panneau

paouez: cesser

paour (-razh): (très) pauvre

paourez*: pauvresse

paramantour(ien): armateur

pare: guéri

pariadenn*: pari

parrez*: parroisse

patati: saute-mouton

patrom: modèle

pavez: pavé

peadra: de quoi

pebezh: quel(le)

pec’hed: péché

pec’her: pécheur

pediñ: prier

pegañ: coller

pell: loin, longtemps

pellgomz*: téléphone

pell zo: il y a longtemps

pennad: bout de temps

penn a-dreñv: arrière

penn-da-benn: complètement

pennek: têtu

penton: cuve

peoc'h: paix

peorien: pauvres

perc'henn (ed): propriétaire

perzh: qualité; part (kemer p.)

peskva: aquarium

petra zo kaoz: pourquoi

peurliesañ: en général

pigell*: pioche

pilat: battre

pinijenn* punition

pinvidig (eien): richard

pinvidigezh*: richesse

planedenn*: planète

plegañ: plier

poan*(ioù): peine; iañ: peiner

poazhañ: cuire

politikerezh: politique

pobl*(où): peuple

poltred: portrait

pompadoù: fastes

porpant: veste

pouez: poids

pouezañ butun: dodeliner

pourvez(ioù): provisions

pred: repas

prederouriezh*: philosophie

preizh: proie

prenañ skiant: acquérir de l'expérience

prenadenn*: achat

prevez: privé

prezeg: prêcher

priñs(ez*): prince(sse)

priz: prix

prof: cadeau; -añ: offrir

prokulor: procureur

prouenn*: preuve

proviñs (où): province

 

R

ragistor: préhistoire; -el: -ique

rankout: devoir

rannnvro*: région

(ar) re: les (+ adj.)

(ar) re all: (les) autres

redek: courrir

reiñ (ro): donner

ren: mener, régner; -er: directeur

repuiñ: (se) réfugier

resis: précis

reut: raide

revr: cul

riboter (ien): débauché

riv: froid

roched: chemise

roched stamm-orjal: cotte de mailles

rod-stur*: volant

rostañ: rôtir

rouanez*: reine

rouantelezh*: royaume

roue (rouaned): roi

roz: rose

ruilhal: rouler

 

S

sac'had: cuite

sac'het: bloqué

sae-gambr*: robe de chambre

saezh: flèche

sakreal: jurer

sal-gibellañ*: salle de bain

sammañ: prendre en charge

santout:  sentir

saoz(on): anglais

sav: position debout

selaouer: auditeur

sell (où): regard

semplañ: s'évanouir

senedour: sénateur

sentiñ: obéir

serr-noz: crépuscule

sevel (sav): monter; élever

sioul: tranquille

skalieroù: escaliers

skiant*: bon sens; science

skiantour(ien): savant

skignañ: distribuer

skinarvester(ien): téléspectateur

skinwel: télévision

sklav(ed): esclave;

sklavelezh*: esclavage

skluz(ioù): écluse

skoazell*: aide

skoazellañ: aider

skramm: écran

skrijañ: frissonner

skuilhet: versé

skwer*: exemple

sevel:  monter

skoaz*: épaule

skolaj: collège

soavon: savon

sod(ien): fou

soñj: souvenir

soñjal (e): penser (à)

sorbienn*(où): histoire

souezhus: étonnant

spis: précise

splann: évident; -añ: briller

spont: frayeur; -añ: prendre peur

spouronet: effrayé

stad*: état

stagañ: attacher

stalaf(ioù): volet

staliañ: installer

stamm: tricot

staot: pisse

stekiñ (stok): toucher

stêr*: rivière

stign: rideau

straed*: rue

strinkañ: jeter

strobineller: magicien; -ezh: magie

stur: gouvernail

 

T

taget: étouffé

tal: front

tamall: accuser

tan: feu

tanav: fin

taol: coup

tapout: attrapper

tarzhañ: éclater, se lever (le jour)

teil: fumier

teirgwern: trois-mats

tell-gastiz*: amende

tennañ: tirer

teñvalijenn*: obscurité

teñzorva: lieu de trésor

teod: langue

teorienn*:théorie

terriñ (torr): casser

terzhienn*: fièvre

teurel (taol): jeter

tev: épais; -aat: grossir

tevel (tav): se taire

tiegezh: famille

tintal tinter

tireoul: essence

tizh: vitesse

toenn* (où): toit, toiture

tokarn casque

tommañ: chauffer

torchañ: essuyer

torfed: crime

torr-penn: casse-tête, c.-pieds

tost: proche; presque

tostaat approcher

touet: juré

toullad: quelques

toull-bac'h: prison

toullgofañ éventrer

tra ma: pendant que

trec'h: victoire; victorieux

tredan: électricité; électrique

treiñ (tro): tourner

treflamm: enthousiasme

trelatet: affolé

trema: vers

tremen: passer

trenk: aigre, -añ: tourner à l'aigre

trevadenn*(où): colonie

tric'horn:triangle; -ek: triangulaire

tro*: tour; occasion

troad (treid): pied

troc'hañ: couper

troet : enclin

trouz: bruit

troiad*: tournée

trubuilh(où): souci, problème

truezus: pitoyable

trugarekaat: remercier

trumm: soudain

tu: moyen

tu bennak: quelque part

tudoù: gens (vocatif)

 

U

urcher: huissier

urzh*: ordre

 

V

voulouz: velours

 

W

war a seblant: semble-t-il

war-du: vers

war-eeun: tout droit

war-goust: aux frais de

war-lerc'h: après, à la suite de

war ma zroad: à pieds

war-nes: sur le point de

war-raok: en avant

war zigarez: sous prétexte de

 

Y

yac'h ha divac'hagn: sain et sauf

yaouankiz: jeunesse; -où: jeunes

yudal: hurler


 



[1]an nen: an den

[2]danvezioù d’ober dilhad

[3]Gore: Gorée

[4] Klevout e begement: bezañ krozet